Вена

Шегьер Вена Wien
ТӀаратӀ Герб
Координатар:
Уьлкве:	Австрия
Провинция	Вена
Мэр:	Михаэль Гьойпль
Бине эцигай тарих:	ч. э. в. 753 йис
Виликан тӀварар:	Винобонна
Майдан:	414,65 км²
ЯШЧ кьакьанвал:	151-542
Агьали:	1 670 347 кас. (2007)
Къалинвал:	4025 кас./км²
Агломерация:	2,3
Халкьар:	австривияр
Динар:	католикар
Сятдин чӀул:	+1
Телефондин код:	+43 1
Почтунин индекс:	1010-1239, 1400, 1450
Сайт:	http://www.wien.gv.at
Commons:	Vienna

Вена (нем. Wien) — Австриядин кьилин шегьер, гьукуматдин виридалай чӀехи шегьер, политикадин, культурадинни экономикадин юкь. 1.731.000 кас агьали галаз (им уьлкведин агьалидин 25% пай я) Австриядин виридалай чIехи метлеб авай шегьер я. Европадин Садвалдин шегьеррин арада, агьалидин кьадардай Вена 9 - лагьай чкадал ава. 20 - й виш йисалди Вена Германиядин виридалай чIехи шегьеррикай тир, ва Дуьньядин садлагьай дяведин вилик Австриядинни - Венгриядин империя чкIидалди шегьердин агьали 2 миллион кас кьван агакьнай. Шегьер Австриядин рагъэкъечIдай пата, Чехия, Словакия ва Венгриядихъ галаз сергьятдин мукьув чка кьунвайди я. Венади, 3 миллион агьали авай, шегьердин регион туькIуьрзава. 2001 - й йисуз шегьердин юкь ЮНЕСКОдин Виридуьньядин ирсинин сиягьдик кутунвай.

ТӀвар

«Вена», немец чIалал Wien тIвар, кельт чIалан "дакIар" гафуникай арадал атанвайди я, гьакIни и гафуни "экуь" ва "гьахъвал" манаяр гузвайди я. Бязи макитри (алимри) фикирзава хьи, тIвар "тамун булах" мана гузвай Vedunia гафуникай туькIуьр хьанвайди я.

Венгер, босний ва серб чIаларал шегьердин тIвар "Бэкс" я. Шегьер Дунай вацIал авайвиляй словен чIалал шегьердиз "Дунай" лугьузвайди я.

География

Алай чка

Шегьер Австриядин рагъэкъечӀдай пата, Альп суварин кӀане, Дунай вацӀун къерехда, Словакиядинни Венгриядин сергьятдилай 60 км яргъал чка кьунвайди я. Вена шегьердайтӀуз Дунай вацӀ вичин Дунай къубу хилехъ галаз ва Вена вацI авахьзава. Тарихдин къене шегьер, Дунай вацӀун кьибле пата гегьенш жезвай, амма эхиримжи кьве виш йисара вацӀун кьве патани чӀехи жезвай. Шегьерда гьуьлуьн дережадилай виридалай кьакьан чка Германскогель район (542 м), ва виридалай агъа чка — Лобау (151 м). Шегьер Вена тамун юкьва аваз я.

Вичин кӀалубдай Вена, юкьвалай Дунай вацӀ кьве кӀарна физвай элъквей цӀар хьиз я. Адан юкьван пад ЦӀуру Шегьер я. Рингштрассе «элкъвей куьче» ва я Ринг «тупӀал» — ЦӀуру Шегьер элкъвена кьунвай сад — садан гуьгъуьна авай бульваррин цӀиргъ я. Рингштрассдин тарих 1857 — й йисуз эгечӀнай, гьа чӀавуз императорди, виже текъвер, гьужумдикай хуьнин хас тир лишанар квадарнай ва шегьерда манийвал ийизвай дяведин имаратар чукӀурна, абурун патал чӀагай бульварар ва тарихдин стильда дараматар эцигиз къетӀъ авунай. Гила абур шегьердин асул килигуниз лайих тир машгьур чкаяр я. Венадин Гуьртел «чӀул» куьче гьакӀни, XVIII виш йисуз Вена шегьер ва адан къвалав гвай хуьрер душманрикай хуьзвай, ва XIX виш йисуз виже текъвер гьалдиз атанвай дяведин имаратар чукӀурунин нетижада арадал атанвайди я. Гуьртелдилай анихъ, 1892 — й йисуз официалвилелди Венадик акатнавай, виликан хуьрер ава.

Административ паюнар

Венадин административ паюнар

Вена 23 районриз (нем. Bezirke) чара хьана. Гьар са райондиз вичин тӀвар авайди я, амма фад — фад районрин номерар лагьана гъавурда твазвайди я. Юриспруденциядин фикирдай и районар Австриядин административ паюнин районар туш, гьакӀ шегьер администрациядин чӀехи паюник квай гъвечӀи пай я. ГьакӀ ятӀани и районра хкягъунар кьиле тухвазвайди я, ва хкягънавай векилриз бязи политикадин ихтиярар авайди я. Идалайни гъейри гьар районда администрациядин дараматар ава (13 ва 14 районрилай гъейри, абуру са дарамат пайзава), гьавиляй шегьердин агьалийри чпин админситратив игьтияжвилер чеб амукьзавай районда туькӀуьриз жеда, мисал паталай цӀийи паспорт къачуз.

Венадин районар:

1. Къенепатан шегьер (нем. Innere Stadt)
2. Леопольдштадт (нем. Leopoldstadt)
3. Ландштрассе (нем. Landstraße)
4. Виден (нем. Wieden)
5. Маргаретен (нем. Margareten)
6. Мариахильф (нем. Mariahilf)
7. Нойбау (нем. Neubau)
8. Йозефштадт (нем. Josefstadt)
9. Альзергрунд (нем. Alsergrund)
10. Фаворитен (нем. Favoriten)
11. Зиммеринг (нем. Simmering)
12. Майдлинг (нем. Meidling)
13. Хитцинг (нем. Hietzing)
14. Пенцинг (нем. Penzing)
15. Рудольфсхайм-Фюнфхаус (нем. Rudolfsheim-Fünfhaus)
16. Оттакринг (нем. Ottakring)
17. Хернальс (нем. Hernals)
18. Веринг (нем. Währing)
19. Дёблинг (нем. Döbling)
20. Бригиттенау (нем. Brigittenau)
21. Флоридсдорф (нем. Floridsdorf)
22. Донауштадт (нем. Donaustadt)
23. Лизинг (нем. Liesing)

Климат

Вена хъуьтӀуьз

Вена, Кёппендин климатрин классификациядив кьурвал, океандин климат континентдин ламу климатдиз элячӀзавай чкада авайди я. Шегьерда гатуз чими, юкьван температура 22 — 26 °C , максимум 30 °C жезва. ХъуьтӀер мекьи, юкьван температура яд мурк жезвай температурадал кьван агъуз жезва, ва ФундукӀдилай (декабрь) ибнедал кьван (март) бул живер къвазва. Гатфарни зул хъуьтуьл. Уьлкведа къваларин кьадар йисан къене адет яз юкьван гьал хуьзва, къваларин юкьван кьадар йиса 620 мм я, чкайрикай аслу яз тафаватар авайди я, Вена тамун климат уьлкведин муькуь патарив гекьигайла мадни ламу я ва ина къваларин йисан юкьван кьадар 700—800 мм кьван агакьзава, уьлкведин рагъэкъечӀдай патан кьулувилериз кьурай гьава хас я, инин къваларин йисан юкьван кьадар 500—550 мм я.

Фикирдиз къвезвай умуми шикилда Вена — ракъинин шегьер я, гьина йисан кьуд берени ахъадаказ акваз жеда.

Венадин Климат
Активвал къалурзавай лишан	Гьер Янв	Эхен Фев	Ибне Мар	Нава Апр	ТӀул Май	Кьамуг Июн	Чиле Июл	Пахун Авг	Мара Сен	БаскӀум Окт	ЦӀехуьл Ноя	ФундукӀ Дек	Йис
Абсолют максимум, °C	18,7	20,6	25,5	30,0	34,0	36,5	38,3	37,6	33,0	27,8	21,7	19,1	38,3
Юкьван максимум, °C	3,1	5,2	10,3	16,2	21,1	24,0	26,5	26,0	20,6	14,6	8,1	3,6	14,9
Юкьван температура, °C	0,3	1,7	5,8	10,8	15,6	18,6	20,8	20,3	15,5	10,4	5,2	1,1	10,5
Юкьван минимум, °C	−1,9	−1	2,5	6,3	10,9	14,0	15,9	15,7	11,9	7,4	3,0	−0,8	7,0
Абсолют минимум, °C	−22,2	−26	−16,3	−8,1	−1,6	3,2	6,9	6,5	−0,6	−9,1	−14,3	−20,7	−26
Къваларин норма, мм	37	41	51	44	69	70	71	72	60	38	49	48	649
Чешме: Гьава ва Климат

Агьалияр

Дин

Вена Римдин католик Клисадин архиепархиядинни — митрополиядин юкь я. 2001 — й йисан ягьали сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна, шегьердин агьали диндай гуьгъуьнин тегьерда пай жезвай:

Католикар	49,2 %
Атеистар	25,7 %
Мусурманар	7,8 %
Христианар	6,0 %
Протестантар (асул яз лютеранвал)	4,7 %
Иудеяр	0,5 %
Амайбур	6,3 %

Чирвилер

Университетар

• Австрийский экономиядин чирна - жугъурунрин институт
• Венадин халкьарадин экономикадин институт
• Венадин университет
• Венадин техникадин университет
• Венадин экономикадин университет
• Агрикультурадин университет (тIебиятдин мяденрин)
• Венадин медицинадин университет
• Шикилар чIугвадай харусенятдин академия (Вена)
• Практикадин метлеб авай харусенятрин университет
• Венадин музыкадин университет
• Ветеринар медицинадин университет
• Кьилдин университетар:
• Университет Webster
• Университет MODUL
• Зигмунд Фрeйддин университет

Улакьар

Венада халкьдиз талукь тир улакь хъсан гегьенш я. Адан диб туькIуьрзавайбур:

• Гзаф зарб фидай поездрин хилер — Австриядин федерал ракьун рекьин компанидиз талукь тир Венадин S-Bahn система.
• Венадин метрополитен (U-Bahn), Wiener Linien компаниядин автобусрин ва трамвайрин рекьер.
• Трамвайдин рекь Вена-Баден (Badner Bahn).
• City Airport Train компаниядин Гзаф зарб фидай поездар.

Трамвайдин алакъадин рекьер Венада 1865 - й йисуз арадал атанвай, ва гила шегьерда умуми 179 км яргъивилин трамвайдин рекьер авайди я. Гьавиляй, дуьньяда виридалай цIуру ва яргъи трамвайдин рехъ Венада авай рехъ я.

ЭлячӀунар

Официал сайтар

• [1] — Official site of the municipality, with interactive map.
• [2] — Official site of the tourism board: events, sightseeing, cultural information, etc.
• List of Embassies in Vienna
• Шаблон:Wikitravel

Венадин шикиларни видеояр

• Photos of Vienna at night (very-bored.com)
• Photos of Vienna (zoomvienna.com)
• PhotoGlobe Vienna — a collection of georeferenced photos of Vienna
• Vienna. Pleasure and Melancholy A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)
• Panoramic pictures of Vienna (wienkultur.info)
• 360° virtual tour of Vienna, Austria (VRVienna.com)
• Vienna Christmas market «Wiener Christkindlmarkt» (butkaj.com)
• Photos of Vienna Sightseeings (butkaj.com)
• Wien Gigapixel Panorama (12.000 Megapixel)

Венадин тарих

• Hundreds of articles on historical buildings of Vienna: Churches, Palaces, Art, Culture and History of Vienna
• Jews in Vienna (from Encyclopaedia Judaica 1971).
• German flaktowers in Vienna
• History of the Coat of Arms of Vienna and all (former) districts and municipalities

Вена шегьердикай малуматар

• Vienna Information Sorted by categories. Choose from 5 Languages
• Events in Vienna