Tuisblad

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigiemand verbeter en uitgebrei kan word.	Maandag, 24 Julie 2023 Hier is tans 109 298 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n wêreldklas-ensiklopedie in Afrikaans te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Veroudering is die proses van ouer word. Die term verwys hoofsaaklik na mense, baie ander diere en swamme, terwyl bakterieë, meerjarige plante en sommige eenvoudige diere potensieel onsterflik is.

By die mens verteenwoordig dit die stelselmatige ophoping van veranderings, wat fisiek, sielkundig en sosiaal kan wees. Reaksietyd kan byvoorbeeld met veroudering stadiger raak, terwyl herinneringe en algemene kennis kan toeneem. Veroudering is die grootste bekende risikofaktor vir die meeste menslike siektes: kanker, Alzheimersiekte, diabetes, hartbloedvatsiektes, beroerte en talle ander. Van die rofweg 150 000 sterftes wat elke dag wêreldwyd voorkom, is sowat twee derdes verwant aan ouderdom.

Huidige verouderingsteorieë word toegeskryf aan die skadekonsep, waar die ophoping van skade (soos DNS-oksidasie) kan veroorsaak dat biologiese stelsels ingee, of aan die geprogrammeerde verouderingskonsep, waar die interne prosesse (epigenetiese onderhoud soos DNS-metilering) inherent veroudering kan veroorsaak.

Mense en lede van ander spesies, veral diere, verouder en gaan dood. Swamme kan ook verouder. In teenstelling daarmee kan baie spesies as moontlik onsterflik beskou word: Bakterieë verdeel byvoorbeeld om dogterselle te produseer, aarbeiplante groei lopers om klone van hulleself te skep en diere in die genus Hydra het 'n herlewingsvermoë wat voorkom dat hulle van ouderdom doodgaan.

Veroudering en sterflikheid van die individuele organisme het moontlik geraak met die evolusie van seksuele voortplanting, wat begin het met die opkoms van die koninkryke Fungi/Animalia sowat 'n miljard jaar gelede en die ontwikkeling van saadplante 320 miljoen jaar gelede.

Die seksuele organisme kon hierna van sy genetiese materiaal oordra om nuwe individue te produseer en self misbaar word met betrekking tot die oorlewing van die spesie.

...lees verder

In die nuus

Die gebaretaal het Suid-Afrika se twaalfde amptelike taal geword.
Tydens die Wimbledon-kampioenskap wen die Tsjeggiese tennisspeler Markéta Vondroušová haar eerste Grand Slam-toernooi, terwyl die Spaanse tennisspeler Carlos Alcaraz sy tweede toernooi inpalm.
In die eindstryd van die Wêreldrugby o/20-kampioenskap in Suid-Afrika word Ierland met 50–14 verslaan deur die verdedigende wêreldkampioen, Frankryk, en palm sodoende hul derde o/20-titel in. Die gasheer Suid-Afrika eindig in die derde en Engeland in die vierde plek.
Die elfde Rugbykampioenskapreeks duur voort tussen die nasionale spanne van Argentinië, Australië, Nieu-Seeland en Suid-Afrika.
Nadat al 30 huidige NAVO-lidlande Finland se aansoek om lidmaatskap goedgekeur het, het dié land op 4 April 2023 by dié verdedigingsalliansie aangesluit; Swede wag steeds vir toestemming deur beide Hongarye en Turkye. Finland en Swede het ná die Russiese inval in Oekraïne in 2022 dadelik hul neutrale beleid laat vaar.

Het u geweet...

... dat 'n eenvoudige hangbrug se dek 'n kettinglynvorm volg? Die kettinglyn lyk amper soos 'n parabool en is die vorm wat 'n hangende buigbare ketting of kabel aanneem as dit onderwerp word aan 'n eenvormige gravitasiekrag.

... dat die Wes-Kaapprovinsie drie amptelike tale het? Die amptelike tale van die provinsie is Afrikaans, Engels en Xhosa en die 1998-grondwet is in al drie tale beskikbaar. Volgens die 2011-sensus praat 49,7% van die bevolking Afrikaans, gevolg deur Xhosa (24,7%) en Engels (20,2%).

... dat die eerste wêreldrekord deur 'n Suid-Afrikaner in 1883 deur die verspringer Izak Prinsloo op Kerkplein in Pretoria opgestel is? In dié tyd het die plein ook as 'n mark en sportveld gedien.

... dat Noord-Sotho nie 'n enkele taal is nie, al is dit 'n amptelike taal van Suid-Afrika? Dit is bloot 'n versamelnaam vir 'n klomp verwante tale, waarvan Pedi die grootste aantal sprekers het en die amptelike skryfwyse bepaal.