Ape
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
Amérika Retãvorekuéra Joaju (Ingleñe'ẽme: United States of America), térã Tetãvorekuéra Joaju, ha'e peteĩ tavakuairetã ñembyatypyre ha tekome'ẽ guasúre oñembyatýva 50 tetãvore ha peteĩ táva joaty rupive. Ipehẽngue tuichave opyta Yvateamérika mbytépe —umi 48 tetãvore ha Washington D. C.—, umi paraguasu Py'aguapy ha Atlántiko mbytépe, ijerére ojejuhu yvate gotyo Kanatã ha ñemby gotyo ojejuhu Méhiko. Tetãvore Alaska oĩ yvate kuarahyreike yvyrusúpe, ijerére oĩ kuarahyresẽ ngotyo Kanatã ha ypo'i Bering omboja'o chupe Rrúsia rehe. Tetãvore Hawái ha'e niko ypa'ũ aty Polinésia pegua paraguasu Py'aguapýpe ojejuhúva, ha ha'e añoite Tetãvore Joapykueragua ndojejuhúiva Amérika-pe. Oguereko avei heta yvy para Karívepe ha paraguasu Py'aguapýpe.
Oguereko amo 9.830.000 km² ha 316.000.000 tapicha kuéra oikovéva ipype, Tetãvorekuéra Joaju ha'e tetã tuichavéva irundyha ha tetã orekovéva tapicha kuéra mbohapyha. Kóva tetã heko tee ypykue hetáva ha opaichaguáva, heta tekove hetã ambuéva oho oikove hag̃ua ha omba'apo hag̃ua ko tetãme. Tetãvorekuéra Joaju ha'e avei tetã omono'õvéva pirapire ha oguerekovéva mba'eheta, hi'PIB hína 15,7 suakõi dólar (billones).
Umi ypykue oikove va'ekue te'ýipe ndahetavéima omanógui hikuái mba'asýre térã ñorairõre. Tetãvorekuéra Joaju oñepyrũ umi 13 kolóña Vyretáña pegua, ojejuhúva Atlántiko rembe'ýre. Ára 4 jasypokõi ary 1776-me, oñemosãso ha oñembojoaju hikuái. Umi tetãvore ipu'akáva sãso ñorairõme. Tetãvorekuéra Joaju léi guasu oñemboaje ára 17 jasyporundy ary 1787-me ha ombojoaju umi tetãvorekuéra peteĩ tavakuairetãme.
- 1835.— Heñói Mark Twain, haihára Tetãvore Joapykuéra pegua.
- 1900.— Omano Oscar Wilde, haihára ha ñe'ẽpapára Tavetã Joaju ha Irilánda pegua.
- 1939.— Joaty Soviétiko ondyry Hĩlándia rehe ha omoñepyrũ Araro'y Ñorairõ (ta'angápe, Hĩlándia ñorairõhára aty).
- 1993.— Osẽ Washington D. C.-pe pe ta'angamýi Schindler's List, omotenonde Steven Spielberg.
.jpg)
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkimía rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkimía rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
