گتˇ ولگ

Wikipedia جي
پرش به ناوبری پرش به جستجو
گيلکي ويکيپدياٰ خۊش بۊماين

رها دانشنامه‌اي گه همه تؤنن اۊنه دچین وچین بکۊنن.
۶٬۴۴۲ ته گيلکي وانويس


دؤجئه وانیویس

زؤحل

زؤحل (نماد: ♄) خۊري منظۊمه دۊوؤمي پيله سىاره مۊشتري پسي ؤ خۊري منظۊمه شيشؤمي سىاره خۊر ٚ فاصله نظر ٚ جه ايسه. زؤحل ايته پيله گازي سىاره ايسه ؤ با أنکي أن ٚ حجم پۊر پيله ايسه ولي اۊن ٚ جرم زيمي ۹۵ ته جرم ٚ أندره. زؤحل زيمي اي هشتؤم ٚ چگالي-أ دأره کي آو ٚ چگالي جه ني کمتره. ايته کامل ٚ رۊج زؤحل ٚ دۊرۊن ۱۰ ساعت ؤ ۳۹ دئقه ؤ اۊن ٚ ايته سال زيمي ۲۹,۵ ته سال ٚ أندر طۊل کشه. زؤحل ٚ استوايي مدار ۲۷ درجه ايسه ؤ اۊن ٚ زاويه تغييرات خۊر ٚ نسبت، زيمي-أ مأنه ؤ زيمي مأنستن شأ چار فصل-أ اۊن ٚ مئن دئن. زؤحل ٚ جرم مۊشتري جرم ٚ مأنستن گاز ٚ جه ايسه ؤ ويشتر ني هيدرؤژن ٚ جه تشکيل بۊبؤسته ؤ ايبچه ني هليؤم ؤ متان اۊن ٚ دۊرۊن دره.

زؤحل ؤ خۊر ٚ فاصله ويشتر جه ۱,۴ ميليارد کيلۊمتر ايسه. زؤحل ٚ ايته کامل ٚ گردش خۊر ٚ دؤر ۱۰,۷۵۹ رۊج ىا ۲۹,۵ سال طۊل کشه

زيمي شو ٚ آسمان ٚ مئن، زؤحل خۊ پيله أبعاد ٚ وأسي تقريباً پۊر سۊ بيده به. زؤحل خۊ حلقه‌ئن ؤ قمران وأسي جلوه خاصي دأره ؤ معرۊف ايسه. زؤحل پۊر مۊشتري-أ مأنه ؤ اۊشان ٚ أصلي فرخ زؤحل ٚ حلقه‌ئن ايسه.

زؤحل ٚ باره

زؤحل ايبچه مۊشتري جه کۊچي‌تره ؤ اۊن ٚ جرم ني مۊشتري جه کمتر ايسه. زؤحل ٚ جرم زيمي ۹۵ ته جرم ٚ أندر ايسه. زؤحل خۊري منظۊمه جرمان ٚ مئن سوؤمي پيله جسم، جرم ؤ حجم ٚ نظر ٚ جه ايسه. زؤحل-أ گازي غۊل لقب بدأده، چؤن اۊن ٚ سطح ويشتر گاز ٚ جه تشکيل بۊبؤسته، ولي مۊمکن ايسه کي ايته جامد ٚ تۊشک بدأره.

زؤحل ٚ ميانگين ٚ چگالي، باخي خۊري منظۊمه سیاره‌ئن ٚ نسبت، کمترين ايسه. أگر بتانيم زؤحل-أ ايته پيله دریا مئن تأوأديم زؤحل آو ٚ سر مانه ؤ بيجير نيشه. زۊحل ٚ دۊرۊني ترکيبان ايحتمالاً مۊشتري-أ مانه ؤ اۊن ٚ عناصر-أ ۷۴٪ هيدرؤژن، ۲۴٪ هليؤم ؤ ۲٪ سنگين ٚ عناصر حدس بزئده. أ ترکيب تقريبا خۊر ٚ ترکيبات-أ ني مأنه. تخمين بزئد کي زؤحل ايته کۊچي سنگين ٚ تۊشک، ۲۰ هيزار کيلۊمتر قؤطر ٚ أمرأ دأره کي اۊن ٚ جرم ني ۲۰Mφ معادل ايسه.

مدار

زؤحل ٚ فاصله خۊر جه ۹,۵۳۹ نؤجۊمي واحد-أ (هر ايته نؤجۊمي واحد ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ کيلۊمتر ايسه) رسه ؤ اۊن ٚ مداري دؤر ۲۹,۵ سال ايسه ؤ ايته مدار ٚ دؤر گرده کي زيمي أمرأ ۲,۴۸ درجه زاويه ساجه. زؤحل ني مۊشتري مأنستن ايته پۊر أبر ٚ جو دأره. زوحل استوا اۊن مداري صفحه أمرأ ۲۶ درجه ؤ ۴۵ دئقه زاويه دأره ؤ أن باعث به کي اۊن قؤطبان هر ۱۵ سال ايته وار زيمي سمت واگردئد. زؤحل چؤن پۊر خۊ دؤر گرده اۊن ٚ قؤطبان ايبچه پخت ايسد ؤ أ سیاره ايته کامل ٚ کؤره نما-یأ نأره ؤ اۊن ٚ قؤطبي ؤ استوايي مداران ٚ شؤعاع نسبت ۱۰/۹ ايسه.

جو

زؤحل ٚ جو ٚ ساختار کمرقیش-أ مأنه کي استوا مؤوازات ايمتداد دأره ؤ مۊشتري-أ پۊر شبيه ايسه. زؤحل ٚ جو ٚ ترکيب ني مۊشتري أمرأ پۊر اشتراک دأره. تا هأسأ متان، آمۊنياک، اتان، فؤسفين، استيلن، متيل استيل، پرؤپان ؤ هيدرؤژن-أ بيافتد. زؤحل خارجي لايه ۹۶/۳٪ هيدرؤژن ؤ ۳/۲۵٪ هليؤم دأره. زؤحل ٚ أبران مۊشتري مأنستن نارنجي ؤ زرد ايسد ؤ زؤحل ٚ مئن چؤن اۊن ٚ دما کمتره، أبران اۊن ٚ جو ٚ مئن بيجيرتر جه مۊشتري قرار گيره....دۊمباله

جرگه'ن

ايمرۊ

ايمرۊ: ىکشمبه، ۱۵۹۶ ديلمي، ۲۶ کورچ (۲ اؤکتؤبر سال ۲۰۲۲)

Wikipedia:۲۶ کورچ دؤجئه تفاقؤن

دؤجئه تاتايي

مهسا أميني (۱۳۷۹ – ۱۴۰۱ شهريور ۲۵)، کي اۊن ٚ أصلي نام ژينا أميني بۊ، ايته ايراني ۲۲ ساله کؤر بۊ کي ۱۴۰۱ شهريور ۲۲ مئن تئران ٚ ارشاد ٚ گشت اۊن-أ بيگيته ؤ بدني ضربه وأسي بۊشؤ کؤما مئن ؤ بأزين ني شديد ٚ جراحات ٚ وأسي تئران ٚ کسری ناخۊشخانه مئن بؤمؤرده.

کاسپي زوؤنؤن