ЦӀумада район

Муниципалитетдин район ЦIумада район урус. Цумадинский район Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Администрациядин юкь Агвали Къенепатан паюнар 23 муниципалитетар акатзава Райондин кьил Камилов Магомед Саидович Майдан 1178 км² Агьалияр ↗ 24 500 кас (2015) Миллетар аварар, тиндалар, хваршияр ва мсб. Динар суни - мусурманар Телефондин код +7 87273 Автомобилдин код 05

ЦIумада район — Урусат Федерациядин Дагъустан республикада авай муниципалитетдин район.

Администрациядин юкь — Агвали хуьр я.

География

Район Дагъустандин лап рагъакIидай пата ала ва Ботлих, Тлярата, Ахвах, Шамил, Цунта районрихъ галаз са сергьятра ава.

Райондин майдан 1178 км² я.

Тарих

1932 йисалай 1936 йисал кьван райондин администрациядин юкь Цумада-Урух хуьр тир, 1936 йисуз Агвали хуьр тайинарнай.

Агьалияр

Йисариз килигна ЦIумада райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	2002	2011	2012	2013	2014	2015
Агьалияр	20 632	↗ 23 518	↗ 23 570	↗ 23 995	↗ 24 178	↗ 24 500

2010 йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматриз килигна, ЦIумада райондин миллетрин сиягь:

Халкь	Кьадар, кас.	Пай вири агьалийрикай, %
аварар	22 159	95 %
тиндалар	617	2,6 %
хваршияр	309	1,4 %
чамалалар	…	…
багулалар	…	…
дидояр	…	…
масабур	260	1 %
вири санлай	23 345	100,00 %

Къейд: Агьалияр сиягьдиз къачудайла тиндалар, хваршияр, чамалалар, багулалар, дидояр хьтин бицIи миллетар аварар хьиз къейд авунай.

XIX виш йисуз юкьван Дагъустандин районрай иниз куьч хьанвай Кеди, Саситли, Сильди, Гакко, Метрада, Агъа Хваршини, Вини Хваршини, Цихалах хуьрерин авар эгьлийрилай гъейри вининихъ тIвар кьунвай бицIи халкьар ЦIумада райондин бинедин агьалияр я.

Администрациядин паюнар

Райондик, вичик 58 хуьр квай 23 муниципалитетар акатзава (къалин шрифтдив, са шумуд хуьрерин арадай администрациярин юкьвар къалурнава);

1. «Агвали» хуьруьнсовет — Агвали
2. «Гакко» хуьруьнсовет — Гакко
3. «Къеди» хуьруьнсовет — Къеди
4. «Метрада» хуьруьнсовет — Метрада
5. «Саситли» хуьруьнсовет — Саситли
6. «Сильди» хуьруьнсовет — Сильди
7. «Тисси» хуьруьнсовет — Тисси
8. «Тлондода» хуьруьнсовет — Тлондода
9. «Хушет» хуьруьнсовет — Хушет
10. «Вини Гаквари» хуьруьнсовет — Вини Гаквари, Эгдада
11. «Гадири» хуьруьнсовет — Гадири, Гачитли
12. «Гигатль» хуьруьнсовет — Гигатль, Батлахатли, Гигатли-Урух
13. «Инхоквари» хуьруьнсовет — Инхоквари, Вини Инхоквари, Квантлада, Сантлада
14. «Кванада» хуьруьнсовет — Кванада, Гимерсо
15. «Кочали» хуьруьнсовет — Кочали, Гигих
16. «Агъа Гаквари» хуьруьнсовет — Агъа Гаквари, Цидатль, Цунди
17. «Агъа Хваршини» хуьруьнсовет — Агъа Хваршини, Вини Хваршини, Цихалах
18. «Тинди» хуьруьнсовет — Тинди, Акнада, Ангида, Аща, Бехвалутчи, Гадайчи, Гвиначи, Гундучи, Мухарх, Санух, Тенла, Тисси-Ахитли, Халих
19. «Хварши» хуьруьнсовет — Хварши, Хонох
20. «Хуштада» хуьруьнсовет — Хуштада, Тленхори, Чало
21. «Цумада» хуьруьнсовет — Цумада, Ричаганих, Цумада-Урух
22. «Шава» хуьруьнсовет — Шава, Аркаскент, Талитель, Ургула, Шугури,
23. «Эчеда» хуьруьнсовет — Эчеда, Хвайни

Культура

Агвали хуьре авар чIалал «ЦІумадисезул гьаракь» (ЦIумададин ван) райондин газет акъатзава.

ТIвар-ван авай ксар

• Абакаров Кади — Советрин Союздин Кьегьал.
• Асхабов Асхаб — геологоядинни-минералогиядин илимрин доктор, УИА-дин член-корреспондент.
• Гайдарбеков Ихак — спортдин устIар, Европадин чемпион, Дуьньядин кубокдин сагьиб.
• Гитинов Арсен — спортдин лайихлу устIар, 2000 йисан Олимпиядин Къугъунрин гимишдин призёр, Урусатдин чемпион.
• Кахиева Марьям — ДАССР-дин лайихлу духтур.
• Муртазалиев Махач — спортдин лайихлу устIар, 2004 йисан Олимпиядин Къугъунрин кишпирдин призёр, 2 сеферда Дуьньядин, 4 сеферда Европадин ва Урусатдин чемпион.
• Муртазалиев Сагид — спортдин лайихлу устIар, 2000 йисан Олимпиядин Къугъунрин чемпион, Дуьньядин, Европадин ва Урусатдин чемпион.
• Сажидов Сажид — спортдин лайихлу устIар, 2004 йисан Олимпиядин Къугъунрин кишпирдин, 2 сеферда Дуьньядин, 3 сеферда Европадин чемпион.
• Хайбулаев Тагир — спортдин лайихлу устIар, 2012 йисан Олимпиядин Къугъунрин чемпион, Дуьньядин ва Европадин чемпион.
• Юсупов Маирбек — Халкьарин арада классдин спортдин устIар, 2 сеферда СССР-дин чемпион, Урусатдин лайихлу тренер.

ЭлячӀунар

• Муниципалитеты Республики Дагестан МО "Цумадинский район"
• Официальный сайт Цумадинского района Дагестана