گروه طالبان بار دیگر پس از قدرت گرفتن در افغانستان، در تلاش است تا کشت و حمل‌ونقل مواد مخدر در افغانستان را کاهش دهند. رهبر طالبان ۳ آوریل ۲۰۲۲ فرمان منع کشت و حمل مواد مخدر را صادر کرد؛ اما به نظر می‌رسد این‌ بار مانند دهه ۹۰ نیست که با فرمان ملا عمر، کشت تریاک در افغانستان نزدیک به صفر برسد. این‌ بار چالش‌های پیش روی طالبان بیش از آن است که بتوان کشت مواد مخدر را یک‌باره به صفر رساند. روی آوردن کشاورزان افغانستان به انرژی‌های سبز هم باعث شده است تا مبارزه با کشت مواد مخدر سخت‌تر از گذشته شود.

بر اساس گزارش تازه نیویورک‌تایمز، استفاده از انرژی خورشید در برهوت سوزان دشت‌های جنوب برای کشاورزان افغانستان این فرصت را میسر کرد تا آب را از عمق این بیابان‌ها به سطح بکشند و زمین‌های پهناور کشت تریاک را آبیاری کنند. صفحه‌ای خورشیدی علاوه بر آنکه پمپ‌های بزرگ آب را فعال می‌کنند، به خانه‌های گلی مردم نیز روشنایی می‌دهند ‌و شرایط زندگی را برای آن‌ها بهتر می‌کنند. البته این پنل‌ها تنها زمین‌های زیر کشت تریاک را آبیاری نمی‌کنند، بلکه گندمزارها، باغ‌های انار و مزارع سبزیجات همه با کمک این صفحه‌های خورشیدی آبیاری می‌شوند.

استفاده از انرژی خورشیدی برای کشاورزانی که تمایل دارند کشت تریاک را گسترش دهند، فرصت مناسبی فراهم آورده است. بر اساس گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، سطح زمین‌های زیرکشت تریاک از ۱۲۳ هزار هکتار در سال ۲۰۱۵ به حدود ۲۲۴ هزار هکتار زمین در سال ۲۰۲۰ رسیده است.

دولت‌های سابق آمریکا برای از بین بردن کشت مواد مخدر حدود ۸.۶ میلیارد دلار در افغانستان هزینه کردند؛ اما مقام‌های افغان خود در تجارت مواد مخدر شریک بودند و از پول حاصل از تجارت و نیز بودجه مبارزه با مواد مخدر، برای خود در کابل، دبی و دیگر شهرهای  منطقه کاخ های بزرگ ساختند. گزارش بازرس ویژه آمریکا در امر بازسازی افغانستان (سی‌گار) در سال ۲۰۱۸ هم نشان داد که صرف این هزینه‌ها بر کاهش کشت مواد مخدر هیچ تاثیری نداشته است. 

حالا گروه طالبان کشت مواد مخدر را از نظر اسلام حرام اعلام کرده است زیرا علاوه بر افزایش تعداد معتادان در کشورهای مختلف جهان، در خود افغانستان نیز میلیون‌ها نفر به مواد مخدر معتاد شده‌اند. اما با توجه به رابطه بسیار نزدیک طالبان با کشت مواد مخدر، این گروه حالا روی مرز باریک حرام بودن این کشت و تقدس آن به دلیل کمک به جنگ آن‌ها مقابل دولت و نیروهای خارجی، حرکت می‌کند.

گروه طالبان اگر بخواهد با کشت مواد مخدر مبارزه کند، باید نخست صفحه‌های خورشیدی را مصادره کند. این مسئله کشاورزان پشتون را به‌شدت فقیر و درمانده خواهد کرد. از سوی دیگر، امارت تنها با کشاورزان به مبارزه بر نخواهد خاست بلکه با تعدادی از فرماندهان طالبان که در تجارت مواد مخدر دست دارند نیز درگیر می‌شود. آن هم در وضعیتی که عواید امارت طالبان در حال به پایان رسیدن است. سازمان ملل متحد تخمین می‌زند که تجارت تریاک در سال ۲۲۱ حدود ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار درآمد داشته و فروش تریاک ۹ تا ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان را تامین کرده است؛ در حالی که از طریق صادرات قانونی کالاها و خدمات تنها ۹ درصد حاصل می‌شود.

شبکه تحلیلگران افغانستان، یک گروه تحقیقاتی مستقل، ماه گذشته در گزارشی نوشت: «کشت تریاک و صادرات مواد مخدر برای کل اقتصاد افغانستان بسیار مهم است و هرگونه جلوگیری از آن تبعات گسترده‌ای خواهد داشت.»

بر اساس پروژه تحقیقاتی دیوید منسفیلد، مشاوری که اقتصادهای غیرقانونی و معیشت روستایی در افغانستان را برای دو دهه مطالعه کرد، کشاورزان تریاک اکنون به حداقل ۶۷ هزار مخزن آب با انرژی خورشیدی در سراسر صحرای جنوب غربی افغانستان دسترسی دارند.

صفحه‌های خورشیدی برای راه‌اندازی پمپ‌های آب که جایگزین نفت گران‌تر و کمتر قابل‌اعتماد می‌شوند، به سبز شدن کویر کمک کرده‌اند. بر اساس تحقیقات دکتر منسفیلد، جمعیت مناطق بیابانی قبلا خالی از سکنه در استان‌های قندهار، هلمند و نیمروز در سال‌های اخیر به حداقل ۱.۴ میلیون نفر رسیده، زیرا پمپ‌های خورشیدی به گسترش زمین‌های قابل‌کشت کمک کرده است؛ اما اکثر پنل‌های خورشیدی فقط زمین‌های زیرکشت تریاک را آبیاری می‌کنند. به همین دلیل طالبان حالا به فکر مبارزه با صفحه‌های خورشیدی در دشت‌ها افتاده است. استاندار طالبان در هلمند، کمربند کشت تریاک در افغانستان، در تاریخ ۱۳ مه، به نیروهایش دستور داد تا تمامی صفحه‌‌های خورشیدی و پمپ‌های آب را مصادره کنند. او گفت: «نیازی نیست زمین‌ها را ویران کنید؛ پنل‌ها را جمع کنید، زمین‌ها خودبه‌خود خشک می‌شوند.»

با این حال ممنوع کردن کشت تریاک در بحبوحه فقر گسترده‌ای که مردم افغانستان را زیر فشار قرار داده است، صورت می‌گیرد. سازمان ملل متحد تخمین زده که حدود ۲۳ میلیون افغان با محرومیت شدید غذایی درگیرند زیرا اقتصاد متکی به کمک‌های خارجی به یک‌باره فروپاشیده است.

شاه آغا یک کشاورز که زمین‌هایش را خشخاش کاشته است، می‌گوید که اگر کشت خشخاش منع شود، وضعیت آنان خراب می‌شود؛ زیرا خشخاش ثروت بخش زیادی از خانواده‌ها در افغانستان است. او می‌گوید که ۵۰۰ دلار برای بذر، کود، نیروی انسانی و دیگر نیازهای کشت خشخاش هزینه کرده تا پس از برداشت محصول در بهار، بتواند ۲۰ کیلو تریاک از زمین‌های خود به دست آورد و آن را به پنج هزار دلار بفروشد. به باور شاه آغا، فرمان منع کشت مواد مخدر به احتمال زیاد کار خود فرماندهان طالبان بود تا قیمت را بالا ببرند. قیمت یک کیلو تریاک بین ۶۰ تا ۱۸۰ دلار افزایش یافته است.

 با این حال به نظر نمی‌رسد طالبان برای مبارزه با کشت تریاک میل چندانی داشته باشند. شاه آغا می‌افزاید که طالبان از کنار هزاران جریب زمین کشت خشخاش رانندگی می‌کنند؛ بدون آنکه به هزاران کارگر در حال نیشتر زدن به خشخاش‌ها کاری داشته باشند.

طالبان اعلام کرده است که به کشت بهاری کاری نخواهند داشت، زیرا قبل از صدور فرمان رهبر طالبان کشت شده‌اند اما با هر کشت پس از کشت بهاری، مبارزه خواهد کرد. طالبان نیز مانند آمریکایی‌ها به کشاورزان افغان توصیه کرد که به جای خشخاش، گندم، زیره، انار و سبزیجات بکارند؛ اما حتی اگر هم چنین کنند، آینده برای این کشاورزان چندان روشن و خوش‌بینانه نیست؛ زیرا سفره‌های زیرزمینی در حال کم‌آب‌شدن‌اند و مشخص نیست با گسترش خشکسالی در افغانستان این سفره‌ها تا چه زمان جوابگو باشند.

از سوی دیگر، کشاورزان افغان در ته فهرست سهم‌برندگان از سود کشت تریاک‌اند. بسیاری از کشاورزان می‌گویند با وجود اینکه مواد مخدر روی زمین آنان حاصل می‌دهد، سهم اعضای خانواده‌‌شان روزانه تنها دو دلار است و سود اصلی به جیب شبکه‌های قاچاق، لابراتوارهای تولید هرویین، دلالان و واسطه‌ها سرازیر می‌شود.

در افغانستان، منع کشت مواد مخدر هم به صورت نابرابر شکل گرفته است. برخی کشاورزان پس از محصول بهار، کشت محصولات دیگر را آغاز کرده‌اند؛ اما عده‌ای از آنان همچنان خشخاش می‌کارند. نیک نظر، یکی از کشاورزان که  پنج سال است خشخاش می‌کارد، می‌گوید: «برای ما خشخاش یعنی نجات از گرسنگی. به همین دلیل دوباره کاشته‌ایم. یا خشخاش کشت می‌کنیم، یا از گرسنگی می‌میریم.»