Robert Downey Jr.[edytuj]
Robert Downey Jr. na San Diego Comic-Conie (2014) | |
Imię i nazwisko |
Robert John Elias Downey Jr. |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
4 kwietnia 1965 |
Zawód |
aktor, producent filmowy, scenarzysta, autor tekstów piosenek, komik, piosenkarz |
Współmałżonek |
Deborah Falconer |
Lata aktywności |
od 1970 |
Podpis |
Robert John Elias Downey Jr.[1][2] (ur. 4 kwietnia 1965 w Nowym Jorku) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny, producent filmowy, scenarzysta, autor tekstów piosenek, komik i piosenkarz[3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]
Przyszedł na świat na Manhattanie[4][5] w Nowym Jorku jako młodszy z dwójki dzieci Elsie (z domu Ford), tancerki / piosenkarki, i Roberta Downeya Seniora, aktora, scenarzysty, producenta, operatora i reżysera filmów undergroundowych[6][7][8]. Jego dziadkowie ze strony ojca byli Żydami[9], których rodziny pochodziły z Litwy, Rumunii i Węgier. Jego matka jest pochodzenia szkockiego, niemieckiego i szwajcarskiego[10][11]. Jego ojciec urodził się jako Robert Elias i zmienił nazwisko na Downey (po swoim ojczymie Jamesie Downeym), gdy był niepełnoletni i chciał zaciągnąć się do armii[12]. On i jego starsza siostra Allyson Lee (ur. 1963) dorastali w Greenwich Village[13][14].
Początki kariery[edytuj | edytuj kod]
Wychowany w rodzinie artystów już jako dziecko poznał pracę na planie filmowym. Mając 5 lat stawiał pierwsze kroki przed kamerą w komedii fantasy swojego ojca Funt (Pound, 1970)[15] jako zarozumialec Puppy i dwa lata później w komediowym westernie Pałac Greasera (Greaser’s Palace, 1972) w roli Quasimodo w okresie dzieciństwa z Allanem Arbusem i Hervé Villechaize.
W 1975 uczęszczał do Perry House School w Chelsea i uczył się klasycznego baletu w Londynie. Jako nastolatek zaczął komponować, a jego pasją stała się gra na fortepianie. W 1982 przerwał naukę w Santa Monica High School w Santa Monica i powrócił do Nowego Jorku, gdzie w wieku dwudziestu lat rozbawiał publiczność wcielając się w rozmaite role w programie NBC Saturday Night Live (1985–1986)[16].
Rozwój kariery[edytuj | edytuj kod]
Na dużym ekranie zaczynał od ról młodych buntowników i wesołych nastolatków; jako kobieciarz zadurzony w nieczułej na jego wdzięk córce szefa miejscowej mafii w komedii romantycznej Podrywacz artysta (The Pick-up Artist, 1987)[17] z Molly Ringwald czy w roli bogatego chłopaka uzależnionego od narkotyków w dramacie Mniej niż zero (Less Than Zero, 1987)[18] z Andrew McCarthy.
Największym sukcesem okazała się sugestywna kreacja Charliego Chaplina, człowieka ze wszystkimi słabostkami i dziwactwami w dramacie biograficznym Richarda Attenborough Chaplin (1992), za którą przyznano mu nominację do Oscara i Złotego Globu[19]. Specjalnością stały się romantyczne role komediowe, które gra w sposób brawurowy ze swadą i autoironią. Za rolę biznesmena w komedii fantasy Serce i dusze (Heart and Souls, 1993) odebrał nagrodę Saturna. Postać adwokata Larry’ego Paula w serialu Fox Ally McBeal (2000–2001) została uhonorowana nagrodą Złotego Globu i nominacją do nagrody Emmy.
W 2003 Mel Gibson załatwił Downeyowi Jr. główną rolę autora drugorzędnych powieści detektywistycznych, który usycha w szpitalu, unieruchomiony fizycznie i umysłowo przez rzadką chorobę skóry w produkowanej przez siebie komedii muzycznej Śpiewający detektyw (The Singing Detective). W dramacie George’a Clooneya Good Night and Good Luck (2005) wystąpił w roli Joego Wershbę, odważnego producenta telewizyjnego. W komedii sensacyjnej Shane’a Blacka Kiss Kiss Bang Bang (2005) zagrał Harry’ego Lockharta, drobnego złodziejaszka i łotrzyka, który przez pomyłkę trafia na casting i zostaje zaangażowany do głównej roli w filmie sensacyjnym. W dreszczowcu Davida Finchera Zodiak (Zodiac, 2007) u boku Jake’a Gyllenhaala przyjął rolę dziennikarza Paula Avery’ego z rubryki kryminalnej San Francisco Chronicle. Za kreację egocentrycznego aktora Kirka Lazarusa w komedii Bena Stillera Jaja w tropikach (Tropic Thunder, 2008) był nominowany do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego, Złotego Globu i Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych. Odniósł sukces wcielając się w rolę miliardera, wynalazcy i playboya Tony’ego Starka, który buduje supernowoczesną zbroję i jako Iron Man walczy ze złem w filmie Iron Man (2008) i dwóch sequelach należących do Marvel Cinematic Universe (2010, 2013), a także w takich superprodukcjach, jak Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (Captain America: Civil War, 2016), Spider-Man: Homecoming (2017) oraz przede wszystkim czterech częściach spektakularnych produkcji: Avengers (2012), Avengers: Czas Ultrona (2015), Avengers: Wojna bez granic (Avengers: Infinity War, 2018) i Avengers: Koniec gry (Avengers: Endgame, 2019). Ogółem Downey Jr. wcielił się w Iron-Mana aż dziesięciokrotnie.
Wcielił się też w postać Sherlocka Holmesa w komedii kryminalnej Guya Ritchiego Sherlock Holmes (2009) i w jego sequelu Sherlock Holmes: Gra cieni (2011). W dramacie Sędzia (The Judge, 2014) zagrał rolę odnoszącego sukces adwokata Henry’ego „Hanka” Palmera, który powraca do rodzinnego miasta na pogrzeb matki i dowiaduje się, że jego ojciec (Robert Duvall), miejscowy sędzia, podejrzany jest o morderstwo. W ekranizacji powieści dla dzieci Hugh Loftinga Doktor Dolittle (2020) w reżyserii Stephena Gaghana wystąpił w roli tytułowego ekscentrycznego lekarza Johna Dolittle, który posiada umiejętność rozmawiania ze zwierzętami.
Działalność muzyczna[edytuj | edytuj kod]
W teledysku Eltona Johna do piosenki „I Want Love” (2001) Downey Jr. przechadza się po starej rezydencji, synchronizując ruch swoich warg ze słowami piosenki. W serialu Ally McBeal (2000–2002)[20] wykonał piosenki: „River” z repertuaru Joni Mitchell, „Chances Are” w duecie z Vondą Shepard, „Every Breath You Take” w duecie ze Stingiem. A na płycie For Once in My Life ze ścieżką dźwiękową do serialu zaśpiewał własną kompozycję „Snakes”. 23 listopada 2004 wydał pierwszy solowy album The Futurist (wyd. Sony Classical) – wokalista, kompozytor i autor tekstów. Ta płyta była najlepiej sprzedającym się debiutem w Stanach w owym roku. Na płycie znalazł się cover piosenki Smile, który w oryginale wykonywał Charlie Chaplin[21].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
W latach 1984–1991 spotykał się z Sarah Jessicą Parker[22]. Był żonaty z Deborah Falconer (od 29 maja 1992 do 26 kwietnia 2004), z którą ma syna Indio (ur. 7 września 1993)[23]. 26 sierpnia 2005 roku poślubił Susan Levin. Mają syna Extona Eliasa (ur. 7 lutego 2012 w Los Angeles)[24].
W latach 90. miał problemy z alkoholem, zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi i narkotykami (heroiną, kokainą, marihuaną)[25]. Przez kilkanaście miesięcy na przełomie 1999 i 2000 odsiadywał wyrok za szereg przestępstw i wykroczeń, na czele z posiadaniem heroiny, kokainy i ucieczkami z odwyków[26][27].
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
filmy fabularne | ||||
---|---|---|---|---|
Rok | Tytuł | Rola | Reżyser | |
1970 | Funt (Pound) | Puppy | Robert Downey Sr. | |
1972 | Pałac Greasera (Greaser's Palace) | mały chłopiec w zakrytym wagonie | Robert Downey Sr. | |
1975 | Moment to Moment (Two Tons of Turquoise to Taos Tonight) | w roli samego siebie | Robert Downey Sr. | |
1980 | Wojskowa Akademia Imprezowa (Up the Academy) | chłopak w drużynie piłkarskiej | Robert Downey Sr. | |
1983 | Baby, to jesteś ty (Baby, It's You) | Stewart | John Sayles | |
1984 | Pierwsze urodziny (Firstborn) | Lee | Michael Apted | |
1985 | Dziewczyna z komputera (Weird Science) | Ian | John Hughes | |
Gang Tuff (Tuff Turf) | Jimmy Parker | Fritz Kiersch | ||
Deadwait (film krótkometrażowy) | Sam Hurwitz | |||
Dziewczyny chcą się bawić (Girls Just Want to Have Fun) | punk Party Crasher | Alan Metter | ||
1986 | Powrót do szkoły (Back to School) | Derek Lutz | Alan Metter | |
Ameryka (America) | Paulie Hackley | Robert Downey Sr. | ||
1987 | Droga Ameryko: Listy domowe dla Wietnamu (Dear America: Letters Home from Vietnam, TV) | narrator | Bill Couturié | |
Podrywacz artysta (The Pick-up Artist) | Jack Jericho | James Toback | ||
Mniej niż zero (Less Than Zero) | Julian Wells | Marek Kanievska | ||
1988 | Rok 1969 (1969) | Ralph | Ernest Thompson | |
Bądź dobry Johnny (Johnny Be Good) | Leo Wiggins | Bud Smith | ||
Wynajęte usta (Rented Lips) | Wolf Dangler | Robert Downey Sr. | ||
1989 | Który jest adekwatny (That's Adequate) | Albert Einstein | Harry Hurwitz | |
Wszystko jest możliwe (Chances Are) | Alex Finch | Emile Ardolino | ||
Samotny w obliczu prawa (True Believer) | Roger Baron | Joseph Ruben | ||
1990 | Air America | Billy Covington | Roger Spottiswoode | |
1991 | Za dużo słońca (Too Much Sun) | Reed Richmond | Robert Downey Sr. | |
Babka z zakalcem (Soapdish) | David Seton Barnes | Michael Hoffman | ||
1992 | Chaplin | Charlie Chaplin | Richard Attenborough | |
1993 | Na skróty (Short Cuts) | Bill Bush | Robert Altman | |
Serce i dusze (Heart and Souls) | Thomas Reilly | Ron Underwood | ||
Ostatnie przyjęcie (The Last Party) | w roli smego siebie (także scenariusz) | Mark Benjamin, Marc Levin | ||
1994 | Tylko ty (Only You) | Peter Wright / Damon Bradley | Norman Jewison | |
Urodzeni mordercy (Natural Born Killers) | Wayne Gale | Oliver Stone | ||
Szalone kłopoty (Hail Caesar) | Jerry | Anthony Michael Hall | ||
1995 | Ryszard III (Richard III) | Anthony Woodville, 2. hrabia Rivers | Richard Loncraine | |
Czas przemian (Restoration) | Robert Merivel | Michael Hoffman | ||
Wakacje w domu (Home for the Holidays) | Tommy Larson | Jodie Foster | ||
Drzewko pana Willowby (Mr. Willowby's Christmas Tree, TV) | Pan Willowby | Jon Stone | ||
1997 | Niebezpieczna strefa (Danger Zone) | Jim Scott | Allan Eastman | |
Dwie dziewczyny i chłopak (Two Girls and a Guy) | Blake Allen | James Toback | ||
Hugo Pool | Franz Mazur | Robert Downey Sr. | ||
Romans na jedną noc (One Night Stand) | Charlie | Mike Figgis | ||
1998 | Wydział pościgowy (U.S. Marshals) | agent specjalny John Royce | Stuart Baird | |
Fałszywa ofiara (The Gingerbread Man) | Clyde Pell | Robert Altman | ||
1999 | Przyjaciele i kochankowie (Friends & Lovers) | Hans | George Haas | |
Czarne i białe (Black and White) | Terry Donager | James Toback | ||
W moich snach (In Dreams) | Vivian Thompson | Neil Jordan | ||
Wielka heca Bowfingera (Bowfinger) | Jerry Renfro | Frank Oz | ||
2000 | Auto Motives (film krótkometrażowy) | Rob | Lorraine Bracco | |
Cudowni chłopcy (Wonder Boys) | Terry Crabtree | Curtis Hanson | ||
2002 | Lethargy (film krótkometrażowy) | terapeuta zwierząt | David Gelb, Joshua Safdie | |
2003 | Gothika | Pete Graham | Mathieu Kassovitz | |
Nie ważne (Whatever We Do, film krótkometrażowy) | Bobby | Kevin Connolly | ||
Śpiewający detektyw (The Singing Detective) | Dan Dark | Keith Gordon | ||
Charlie: The Life and Art of Charles Chaplin | Charlie Chaplin | Richard Schickel | ||
2004 | Eros | Nick Penrose (część Equilibrium) | Steven Soderbergh | |
2005 | Szósty mecz (Game 6) | Steven Schwimmer | Michael Hoffman | |
Kiss Kiss Bang Bang | Harry Lockhart | Shane Black | ||
The Outsider (dokumentalny) | w roli samego siebie | Nicholas Jarecki | ||
Good Night and Good Luck | Joe Wershba | George Clooney | ||
Hubert Selby Jr: It/ll Be Better Tomorrow (dokumentalny) | narrator | Michael W. Dean, Kenneth Shiffrin | ||
2006 | Futro. Portret wyobrażony Diane Arbus (An Fur: Imaginary Portrait of Diane Arbus) | Lionel Sweeney | Steven Shainberg | |
Wszyscy twoi święci (A Guide to Recognizing Your Saints) | Dito Montiel (także producent) | Dito Montiel | ||
Na psa urok (The Shaggy Dog) | dr Marcus Kozak | Brian Robbins | ||
Przez ciemne zwierciadło (A Scanner Darkly) | James Barris | Richard Linklater | ||
2007 | Lucky You – Pokerowy blef (Lucky You) | Telefoniczny Jack | Curtis Hanson | |
Charlie Bartlett | dyrektor Nathan Gardner | Jon Poll | ||
Zodiak (Zodiac) | Paul Avery | David Fincher | ||
2008 | Iron Man | Tony Stark / Iron Man | Jon Favreau | |
Jaja w tropikach (Tropic Thunder) | Kirk Lazarus / sierżant Lincoln Osiris | Ben Stiller | ||
Incredible Hulk (The Incredible Hulk) | Tony Stark | Louis Leterrier | ||
2009 | Sherlock Holmes | Sherlock Holmes | Guy Ritchie | |
Solista (The Soloist) | Steve Lopez | Joe Wright | ||
2010 | Zanim odejdą wody (Due Date) | Peter Highman | Todd Phillips | |
Iron Man 2 | Tony Stark / Iron Man | Jon Favreau | ||
Miłość i brak zaufania (Love and Distrust) | Rob (część „Auto Motives”) | Lorraine Bracco | ||
2011 | Sherlock Holmes: Gra cieni (Sherlock Holmes: A Game of Shadows) | Sherlock Holmes | Guy Ritchie | |
2012 | Avengers | Tony Stark / Iron Man | Joss Whedon | |
2013 | Iron Man 3 | Tony Stark / Iron Man | Shane Black | |
2014 | Sędzia (The Judge) | Hank Palmer | David Dobkin | |
Szef (Chef) | Marvin | Jon Favreau | ||
2015 | Avengers: Czas Ultrona (Avengers: Age of Ultron) | Tony Stark / Iron Man | Joss Whedon | |
2016 | Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów (Captain America: Civil War) | Tony Stark / Iron Man | Anthony Russo, Joe Russo | |
2017 | Spider-Man: Homecoming | Tony Stark / Iron Man | Jon Watts | |
2018 | Avengers: Wojna bez granic (Avengers: Infinity War) | Tony Stark / Iron Man | Anthony Russo, Joe Russo | |
2019 | Avengers: Koniec gry | Tony Stark / Iron Man | Anthony Russo, Joe Russo | |
2020 | Doktor Dolittle | Doktor Dolittle | Stephen Gaghan |
seriale telewizyjne | ||||
---|---|---|---|---|
Rok | Tytuł | Rola | Uwagi | |
1985 | Mussolini: Historia nieznana (Mussolini: The Untold Story) | Bruno Mussolini, syn Benito Mussoliniego | miniserial TV | |
1985–86 | Saturday Night Live | różne role | 16 odcinków | |
1996 | Saturday Night Live | w roli samego siebie | odc.: „Robert Downey Jr./Fiona Apple” | |
2000–2002 | Ally McBeal | Larry Paul | 25 odcinków | |
2005 | Głowa rodziny | Patrick Pewterschmidt (głos) | odc.: „The Fat Guy Strangler” |
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Złoty Glob
- Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu: 2010 Sherlock Holmes
- Najlepszy aktor drugoplanowy w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym: 2001 Ally McBeal
- Nagroda BAFTA Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1992 Chaplin
- Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych Najlepszy aktor w serialu komediowym: 2001 Ally McBeal
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Robert Downey Jr. Timeline (ang.). Twoop. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Biographien:Robert Downey Jr. (niem.). myFanbase. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. Actor, Singer (ang.). „TV Guide”. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ On This Day in NYC’s History: Robert Downey Jr. is Born (ang.). New York Natives. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. Religion and Political Views (ang.). Hollowverse. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert John Downey (Elias) Sr. - Genealogy (ang.). Geni. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Robert Downey Jr. Biography (1965-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Robert Downey Jr. (ang.). EthniCelebs. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. - Actor (rum.). CineMagia.ro. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ FILM, Robert Downey Jr jest Chaplinem (na ekranie) i dzieckiem (wyłącznie) (ang.). „The New York Times”. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Biography (ang.). The Invincible Robert Downey Jr.. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. (4 de Abril de 1965) (port.). Filmow. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Aktor w najtrudniejszych rolach (ang.). CNN 2004. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. (ang.). TV.com. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)].
- ↑ Robert Downey Jr. (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Robert Downey Jr. Biography (ang.). Biography.com. [dostęp 2014-08-03].
- ↑ Robert Downey Jr. Net Worth (ang.). Celebrity Net Worth. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Robert Downey Jr. (ang.). Listal. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Robert Downey Jr. (ang.). Turner Classic Movies. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Robert Downey Jr. Biography, Movie (ang.). AllMovie. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ The Futurist-Robert Downey Jr. (ang.). AllMusic. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Sarah Jessica Parker & Robert Downey Jr. (ang.). E! Entertainment. [dostęp 2014-08-07].
- ↑ Carolina Monclou: Does Robert Downey Jr.’s Eldest Son, Indio, Have Anything To Do With His Brothers? (ang.). TheThings, 2021-09-24. [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Robert Downey Jr. Marries Girlfriend (ang.). „People”. [dostęp 2014-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].
- ↑ Joanna Robinson (październik 2014): Robert Downey Jr. Speaks About His Addictions (ang.). „Vanity Fair”. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Paul Scott (2013-05-24): From washed-up drug addict to the $100m man: How Iron Man star Robert Downey Jr turned his life around from prison and cocaine (ang.). „Daily Mail”. [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Erik Hedegaard (2008-08-21): To Hell and Back With Robert Downey Jr. (ang.). „Rolling Stone”. [dostęp 2017-01-12].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Robert Downey Jr. w bazie IMDb (ang.)
- Robert Downey Jr. w bazie Filmweb
- Robert Downey Jr. w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
- Robert Downey Jr. w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000 0001 2099 5752
- VIAF: 19879171
- LCCN: no96015422
- GND: 14001604X
- BnF: 14022770q
- SUDOC: 074004883
- NLA: 35629537
- NKC: xx0018297
- BNE: XX1507129
- NTA: 111385164
- BIBSYS: 2010491
- PLWABN: 9810586520305606
- NUKAT: n2011046910
- J9U: 987007411310005171
- CANTIC: a11573405
- CONOR: 59568227
- KRNLK: KAC2020L2789
- LIH: LNB:BvPL;=Bq
- WorldCat: lccn-no96015422
- Amerykanie pochodzenia żydowskiego
- Amerykańscy aktorzy dubbingowi
- Amerykańscy aktorzy dziecięcy
- Amerykańscy aktorzy filmowi
- Amerykańscy aktorzy głosowi
- Amerykańscy aktorzy telewizyjni
- Amerykańscy komicy
- Amerykańscy producenci filmowi
- Amerykańscy scenarzyści XX wieku
- Laureaci nagrody BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu
- Ludzie urodzeni na Manhattanie
- Urodzeni w 1965