Maryland[edytuj]

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Maryland
State of Maryland
stan
7. stan od 28 kwietnia 1788
ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Fatti maschii, parole femine
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Annapolis

Kod ISO 3166-2

US-MD

Gubernator

Larry Hogan (R)

Powierzchnia

32 131 km²[1]

Populacja (2017)
• liczba ludności


6 052 177[2]

• gęstość

209,2 os./km²

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Języki urzędowe

de iure brak
de facto angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone
Piramida wieku
Mapa stanu Maryland

Maryland (wymowa:/ˈmɛrələnd/ i) – stan Stanów Zjednoczonych na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego.

Jest jednym z 13 stanów założycielskich. Od południa graniczy z Dystryktem Kolumbii, Wirginią i Wirginią Zachodnią, od wschodu z Delaware, a od północy z Pensylwanią.

Zatoka Chesapeake dzieli stan na dwie części – wschodnią – nizinną i zachodnią – wyżynną, łagodnie wznoszącą się w kierunku Appalachów.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Stan zajmuje powierzchnię całkowitą 32 133,15 km², z czego 25 314,08 km² to powierzchnia lądowa, a 6819,07 km² (21,2%) leży pod wodą. Najwyższym punktem w stanie jest wierzchołek Hoye Crest na górze Backbone Mountain w hrabstwie Garrett, o wysokości 1024 m n.p.m. Najniższy punkt lądowy stanu położony jest na poziomie morza na brzegach zatoki Chesapeake oraz Oceanu Atlantyckiego. Najniższy punkt w granicach administracyjnych stanu położony jest na dnie zatoki Chesapeake, około 53 m pod poziomem morza, około 1,6 km na południowy zachód od południowego brzegu wyspy Kent w hrabstwie Queen Anne’s i określany jako Bloody Point Hole[3].

Topografia stanu Maryland jest zróżnicowana, dlatego czasami stan określa się mianem "Ameryki w miniaturze"[4]. Stan posiada linię brzegową o długości około 12 420 km, z czego 11 175 km to linia brzegowa zatoki Chesapeake[5]. Wschodnia część stanu ma charakter nizinny i położona jest na półwyspie Delmarva, wchodzącym w skład niziny Atlantyckiej. Środkowa część stanu leży na obszarze Wyżyny Piedmontu, zaś na zachodzie znajdują się pasma górskie Pasma Błękitnego oraz gór Allegheny, wchodzących w skład systemu górskiego Appalachów.

Główne rzeki stanu to Patapsco, Patuxent, Potomak oraz Susquehanna.

Zbiorniki wodne[edytuj | edytuj kod]

W Maryland nie istnieje ani jedno naturalne jezioro, ponieważ procesy geologiczne w tym stanie nie sprzyjały powstawaniu jezior. Jako że lodowce nie występowały na tym obszarze podczas ostatniej epoki lodowcowej, w Maryland nie ma jezior polodowcowych. Wszystkie istniejące obecnie zbiorniki wodne w Maryland zostały stworzone sztucznie przez człowieka poprzez zatamowanie rzek. Choć niektóre z nich nazywane są jeziorami, jak na przykład jezioro Deep Creek Lake czy jezioro Lake Habeeb, to wszystkie są zbiornikami retencyjnymi. Największymi zbiornikami wodnymi w stanie są rezerwuar Conowingo Reservoir na rzece Susquehanna o powierzchni 34,65 km² i pojemności ponad 382 mln m3 oraz Deep Creek Lake o powierzchni 15,78 km² i pojemności ponad 127 mln m3. Poniższe zestawienie obejmuje zbiorniki wodne w Maryland o powierzchni ponad 3 km²[6].

Nazwa Położenie Rzeka Przeznaczenie Powierzchnia (km2) Maksymalna pojemność (mln m³)
Conowingo Reservoir hrabstwa Cecil i Harford, Pensylwania Susquehanna Elektrownia wodna 34,65 382
Deep Creek Lake hrabstwo Garrett Deep Creek (dopływ rzeki Youghiogheny) Elektrownia wodna, rekreacja 15,78 127
Liberty Reservoir hrabstwa Baltimore i Carroll North Branch Patapsco River zasoby wody dla miasta Baltimore 12,57 218
Youghiogheny River Reservoir hrabstwo Garrett, Pensylwania Youghiogheny zbiornik przeciwpowodziowy, elektrownia wodna 11,33 186
Loch Raven Reservoir hrabstwo Baltimore Gunpowder zasoby wody dla miasta Baltimore 9,71 113
Prettyboy Reservoir hrabstwo Baltimore Gunpowder zasoby wody dla miasta Baltimore 6,07 111
Jennings Randolph Lake hrabstwo Garrett North Branch zbiornik przeciwpowodziowy 3,90 161
Triadelphia Reservoir hrabstwo Montgomery Patuxent Elektrownia wodna 3,24 39
Rocky Gorge hrabstwo Montgomery Patuxent zasoby wody dla okolic Waszyngtonu 3,13 27

Parki stanowe[edytuj | edytuj kod]

W Maryland znajduje się 45 parków stanowych, z których największy, park stanowy Gunpowder Falls w hrabstwie Baltimore, zajmuje powierzchnię 74,87 km².

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Klimat na wybrzeżu jest podzwrotnikowy morski, w głębi stanu występuje klimat kontynentalny wilgotny.

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Według szacunków United States Census Bureau, ludność stanu Maryland w roku 2010 wynosiła 5 773 552[7]. Liczba ludności rośnie: w 2000 roku wynosiła 5 296 486 mieszkańców[8].

Największe miasta Maryland pod względem liczby mieszkańców według spisu w roku 2010 to Baltimore (620 961), Frederick (65 239), Rockville (61 209), Gaithersburg (59 933), Bowie (54 727), Hagerstown (39 662) i stolica Annapolis (38 394)[9].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Stan Maryland podzielony jest na 23 hrabstwa oraz miasto Baltimore, które zostało wyodrębnione w 1851 roku z hrabstwa Baltimore i posiada status równoważny hrabstwu, nie wchodząc w skład żadnego z nich. Największym hrabstwem pod względem liczby ludności jest hrabstwo Montgomery, a największym hrabstwem pod względem powierzchni lądowej jest hrabstwo Frederick.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przed przybyciem Europejczyków[edytuj | edytuj kod]

Pierwsi ludzie przybyli na tereny obecnego Maryland około 10 tysięcy lat p.n.e. wraz z zakończeniem ostatniej epoki lodowcowej. Głównym źródłem pożywienia plemion koczowniczych zamieszkujących te tereny około 1500 lat p.n.e. były ostrygi. Pierwsze indiańskie przedmioty gliniane pochodzą z okresu około 1000 lat p.n.e. Około roku 800 n.e. Indianie udomowili pierwsze rośliny, a do polowań na zwierzęta zaczęli korzystać z łuków i włóczni. Ślady pierwszych stałych indiańskich wiosek pochodzą z XII wieku.

Europejscy odkrywcy[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym znanym Europejczykiem u brzegów Maryland był pływający pod banderą angielską wenecki żeglarz John Cabot, który w 1498 roku dotarł do wybrzeży obecnego hrabstwa Worcester. W 1524 roku włoski podróżnik Giovanni da Verrazzano wpłynął do zatoki Chesapeake. Dokładniejszej eksploracji zatoki dokonał w 1572 roku hiszpański gubernator kolonii Floryda, Pedro Menéndez de Avilés. W 1608 roku zatokę zbadał również angielski kolonizator z pobliskiego Jamestown, John Smith. Pierwsze przedmioty europejskie w Maryland w kontekście archeologicznym pochodzą z lat 20. XVII wieku.

Mapa kolonii Maryland

Okres kolonialny[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Prowincja Maryland.

Prowincja Maryland oficjalnie powstała 20 czerwca 1632 roku, gdy król Anglii Karol I Stuart nadał ją baronowi Baltimore, Cæciliusowi Calvertowi. Nazwa Maryland została wybrana na cześć Henrietty Marii Burbon, żony króla Karola. Pierwsi koloniści przybyli do Maryland 25 marca 1634 roku. W 1649 roku uchwalono akt o tolerancji religijnej wprowadzający równość praw dla wszystkich chrześcijan.

Historia stanu[edytuj | edytuj kod]

Religia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 2014 r.[10]:

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Ćwierć dolara; rewers z przydomkiem stanu
  • Rolnictwo:
    • uprawa kukurydzy, soi, oraz roślin szklarniowych.
    • hodowla drobiu
  • Przemysł:
    • elektrotechniczny, elektroniczny, spożywczy, chemiczny.

Uczelnie[edytuj | edytuj kod]

Dodatkowe informacje[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Stany Zjednoczone, podział terytorialny Stanów Zjednoczonych, Stany Zjednoczone/Historia.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
  2. U.S. Census Bureau QuickFacts: Maryland, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
  3. Highest and Lowest Elevations in Maryland's Counties (ang.). Maryland Geological Survey. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 lipca 2013)].
  4. Maryland Facts (ang.). Maryland Office of Tourism, 18 lutego 2005. [dostęp 2014-08-13].
  5. Land Areas, Inland-Water Areas, and Length of Shorelines of Maryland's Counties (ang.). Maryland Geological Survey. [dostęp 2014-08-13].
  6. (en) Maryland’s Lakes and Reservoirs: FAQ Maryland Geological Survey
  7. Maryland (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 stycznia 2015)].
  8. Profile of General Demographic Characteristics: 2000 (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2015)].
  9. Annual Estimates of the Resident Population: April 1, 2010 to July 1, 2012 (ang.). United States Census Bureau. [dostęp 13 sierpnia 2014 Maryland QuickFacts]. [zarchiwizowane z tego adresu (kwietnia 17, 2016)].zły zapis daty dostępu
  10. Adults in Maryland. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
  11. State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]