Monako
Monako Principatu de Múnegu (Monakoca) Principauté de Monaco (Fransızca) Monako Prensliği | |
---|---|
| |
Başkent | Monaco-Ville |
Resmî diller | Fransızca |
Demonim | Monakolu |
Hükûmet | Monarşi |
• Prens | II. Albert |
• Başbakan | Pierre Dartout |
• Ulusal Başkanlık Konseyi | Stéphane Valeri |
Tarihçe | |
1297 | |
• Anayasa | 1911 |
• Su (%) | 0,0 |
Nüfus | |
• 2019 tahminî | 38,300 |
• 2017 sayımı | 38.695 |
GSYİH (SAGP) | 2015 tahminî |
• Toplam | 7,672 milyar $[1] (158.) |
• Kişi başına | 115.700[1] (3..) |
GSYİH (nominal) | 2018[b] tahminî |
• Toplam | 7,185 milyar $[2] (145.) |
• Kişi başına | 185.741 $[3] (1.) |
Para birimi | Euro (EUR) |
Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) |
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) |
Telefon kodu | +377 |
İnternet alan adı | .mc |
Monako veya resmî adı Monako Prensliği (Fransızca: Principauté de Monaco veya Monaco; Monakoca: Munegu veya Principatu de Munegu), 1297 yılında kurulmuş, Avrupa'da Kuzeybatı Akdeniz kıyılarında yer alan bağımsız bir şehir devleti ve prensliktir.[4] Vatikan'dan sonra Avrupa'daki en küçük bağımsız ülke olan mikrodevlet, Fransa tarafından kuzey, batı ve doğu yönlerinde çevrelenmişken, ülkenin güney ve güneydoğu kısımları Akdeniz ile komşudur.[4] Monako ayrıca İtalya sınırından yaklaşık 15 km uzaklıkta yer almaktadır.[4]
Ülke Monte Carlo semtindeki gösterişli kumarhaneleri, içinde barındırdığı limanları ve kraliyet ailesi ile ünlüdür.[4]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Monako 1191 yılında Kutsal Roma İmparatoru VI. Heinrich'in izniyle 1228 yılında bir Ceneviz Cumhuriyeti kolonisi olarak kuruldu. 1297 yılında François Grimaldi ve askerleri Monako Kayası'nı ele geçirdiler. O zamandan beri Monako toprakları Grimaldi ailesi tarafından yönetilmektedir.
1793-1814 yılları arasında Monako, Fransa'nın egemenliği altında var. Viyana Kongresi'nde Monako'nun Sardinya-Piemonte Krallığı'na bağlanması kararlaştırıldı. 1861 yılından sonra Monako bağımsız bir prenslik haline geldi. 1911 yılında kabul edilen yeni anayasaya kadar Monako Prensi Monako'nun mutlaki hükümdarı sayılıyordu.
II. Dünya Savaşı'nda, 1943 yılında, İtalyan Ordusu Monako'yu işgale başladı ve faşist bir yönetim oluşturarak işgal etti. Kısa bir süre sonra, Mussolini'nin çökmesinin ardından, Nazi Wehrmacht orduları Monako'yu işgal etti. Çok sayıda Monakolu Yahudi toplama kamplarına gönderildi. Savaştan sonra Monako Prensi III. Rainier 1949 yılında dedesinin ölümü üzerine tahta çıktı. Prens Rainier kadınlara oy hakkını kabul etti ve idam cezasını kaldırdı. 1993 yılında Monako Birleşmiş Milletlere üye oldu. 31 Mart 2005 tarihinde prens Rainier hastalanarak görevi oğluna devretti. 6 Nisan 2005 tarihinde ölünce oğlu II. Albert Monako Prensi olarak tahta çıktı.
Monako, İtalya (Roma eyaleti) MÖ 1. yüzyıl.
Monako, Ceneviz Cumhuriyeti 1494.
Monako, Ceneviz Cumhuriyeti 1796.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Monako'nun uzunluğu 3.350 m'dir. Genişliği en geniş yerde 1.000 m'yi bulurken en dar yerde 245 m'dir. Fontvieille semti de dahil olmak üzere ülkedeki pek çok kıyı bölgesi sonradan denize beton doldurularak oluşturulmuştur. Günümüzde de buna benzer projeler vardır; fakat hayata geçirilememiştir.
Semtler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kara sınırları Fransa ile çevrili olan ülke, eski Monako şehri ve sonradan inşa edilen alanlardan oluşur. Monako'nun başlıca yerleşim birimleri (semtleri) nüfusları ile şunlardır:
Yerleşim birimi | Nüfusu |
---|---|
Monako (Monaco Ville) | 2.000 |
Monte Carlo | 25.000 |
La Condamine | 7.000 |
Fontvieille | 1.500 |
Toplam | 35.500 |
Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Monako'da etnik açıdan Fransızların sayısı Monakolulardan daha fazladır. Fransızlar %28,4 ile ülkenin en büyük etnik grubudur. Monakolular %21,6 ile onları takip eder. Diğer etnik gruplar ise şöyledir: İtalyanlar (%18,7), İngilizler (%7,5), Belçikalılar (%2,8), Almanlar (%2,5), İsviçreliler (%2,5) ve Amerikalılar (%1,2).
Monako dünyanın en yüksek beklenen yaşam süresi sahiptir. 2017 verilerine göre bir Monakolunun ortalama olarak beklenen yaşam süresi 89.4 yıldır.[5]
Dil[değiştir | kaynağı değiştir]
Monako'nun resmi dili Fransızcadır; fakat İtalyanca, İtalya'dan gelen kişilerce ana dil olarak konuşulmaktadır. İngilizce ise Monako'daki Amerikalılar, İngilizler, Kanadalılar ve İrlandalılar tarafından konuşulur. Ulusal dil Monako dilidir; fakat bu dil küçük bir topluluk tarafından konuşulmaktadır. Monaco Ville bölgesinde tabelalar Fransızca ve Monako dili olarak yazılmıştır.
Din[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu mikro ülkede resmi din Hristiyanlığın Katoliklik mezhebidir. Fakat Monako'da inanç konusunda özgürlük vardır. Hristiyan toplum Monako nüfusunun %83,2'sini oluşturmaktadır. Monako'da beş Katolik kilisesi ve bir de katedral bulunmaktadır. Koruyucu aziz Devota'dır.
Monako'da yalnızca bir Anglikan kilisesi bulunmaktadır. Bu kilise Monte Carlo'da yer almaktadır. 2007 itibarıyla bu kiliseye bağlılığı bulunan 135 Anglikan vardır. Bu kilisenin kütüphanesinde yaklaşık 3000 İngilizce kitap bulunmaktadır.
1948 yılında kurulan "Association Culturelle Israélite de Monaco" sayesinde Monakolu Yahudiler bir sinagog, İbrani okulu ve koşer ürünler satan bir gıda mağazası kazanmıştır. Yaklaşık bin kişilik Yahudi cemaatinin %40'ını Birleşik Krallık'tan gelenler oluşturmaktadır. Geri kalan kısım ise Kuzey Afrika'dan gelmiştir. Buradaki Yahudi nüfusunun üçte ikisini Kuzey Afrika'dan gelen Sefarad Yahudileri oluşturur. Üçte biriyse Aşkenaz Yahudisidir.
Altyapı ve ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzölçümü bu kadar küçük olmasına rağmen ülkede bir stadyum bulunur. Havaalanı yerine heliportu ve tren istasyonu bulunmaktadır ve Fransa demiryolunun küçük bir parçası geçmektedir. Karayolu ve denizyolu gelişmiştir.
Fontvieille semti ile Monaco Ville'in bulunduğu yarımadanın arasında küçük, Monte Carlo ile Monaco Ville'in arasında ise büyük bir yat limanı bulunmaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "EUROPE :: MONACO". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ "GDP (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ "GDP per capita (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ a b c d Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Monaco21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Monako
- Avrupa'daki başkentler
- Şehir devletleri
- Avrupa ülkeleri
- Fransızca konuşan ülkeler
- İtalyanca konuşan ülkeler
- Liberal demokrasiler
- Avrupa Konseyi ülkeleri
- Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler
- Akdeniz'deki liman kentleri
- Prenslikler
- 1297'de kurulan bölgeler ve ülkeler
- Batı Avrupa
- Güney Avrupa
- Akdeniz İçin Birlik ülkeleri
- Uluslararası Frankofoni Örgütü üyesi ülkeler