Londra

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Londra
London
Başkent
Üstten : "Londra Şehri (City of London)" panoraması; "Kule Köprüsü (Tower Bridge)"; "Londra Gözü Dönmedolabı (London Eye)" ve Parlamento Binası
Takma ad:
'The Smoke' or 'The Big Smoke'[1]
Büyük Londra bölgesi
Büyük Londra bölgesi
Birleşik Krallık üzerinde Londra
Londra
Londra
Londra'nın Birleşik Krallık'taki konumu
Ülke Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Alt Ülke İngiltere İngiltere
Bölge Büyük Londra
Kuruluş y.MS 43 (Londinium adıyla)
Alt idari birimler
İdare
 • Belediye Başkanı Sadiq Khan (LP)
Yüzölçümü
 • Başkent 1.706,8 km² (6.589 mil²)
Rakım 24 m (78 ft)
Nüfus
 (2017)Tahmin
 • Başkent 8,825,000
 • Yoğunluk 5.659/km² (14.650/mil²)
 • Kent
 9,787,426
 • Metropol
 yak. 13,900,000 - 14,600,000
Zaman dilimi UTC±00.00 (BAS)
 • Yaz (YSU) UTC+01.00 (BAYS)
Alan kodu 020 ve diğerleri

Londra (İngilizce: Bu ses hakkındaLondon (yardım·bilgi), İngilizce telaffuz: [ˈlʌndən]; Latince: Londinium), İngiltere'nin ve Birleşik Krallık'ın başkenti ve en kalabalık şehridir. Büyük Britanya adasının güneydoğusundaki Thames Nehri üzerinde duran Londra, iki bin yıldır büyük bir yerleşim yeri olmuştur. Londra, Londra Belediye Başkanı ve Londra Meclisi tarafından yönetilmektedir.

Londra, sanat, ticaret, eğitim, eğlence, moda, finans, sağlık, medya, profesyonel hizmetler, araştırma ve geliştirme, turizm ve ulaşım alanlarında dünyanın önde gelen şehirlerinden biridir. Dünyanın en büyük finans merkezlerinden biridir ve dünyanın beşinci büyükşehir bölgesi GSYİH'sine sahiptir. Londra genellikle bir dünya kültür başkenti olarak kabul edilir. Uluslararası gelişlerle ölçülen dünyanın en çok ziyaret edilen şehri ve yolcu trafiği ile ölçülen dünyanın en büyük şehir havaalanı sistemine sahip. Dünyanın önde gelen yatırım hedefleri arasında yer alıyor ve daha fazla uluslararası perakendeciye ve ultra yüksek net değerli bireylere ev sahipliği yapıyor. Londra'daki üniversiteler, Avrupa'nın en büyük yükseköğretim enstitülerinden oluşuyor.

2016 yılı ortası belediye nüfusu, Birleşik Krallık nüfusunun %13.4'ünü oluşturan 9 milyondur. Londra 2021 yılı itibarıyla İstanbul, Moskova ve Paris'ten sonra Avrupa'nın en kalabalık dördüncü şehridir.[2] Londra, 1731'den 1925'e kadar dünyanın en kalabalık şehriydi.

Londra dört Dünya Miras Alanı içerir: Londra Kalesi, Kew Bahçeleri, Westminster Sarayı, Westminster Abbey ve Azize Margaret Kilisesi ve Greenwich. Diğer görülecek yerler arasında Buckingham Sarayı, London Eye, Piccadilly Circus, Aziz Paul Katedrali, Tower Bridge, Big Ben, Windsor Şatosu, British Museum, National Gallery, Londra Zindanı, Hyde Park, Trafalgar Meydanı ve The Shard yer almaktadır. Londra metrosu, dünyanın en eski yeraltı demiryolu ağıdır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Londra tarihi

Neolitik Çağ ve Bronz Çağından, MÖ 1500'lerden kalma izler bulunmasına ve Antik Britonlardan kalma yerleşim katmanının bilinmesine karşın Londra'nın yaklaşık 2 bin yıl önce Romalılar tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.[3] MÖ 43 yılında Roma İmparatorluğu'nun Büyük Britanya'yı işgali sonrasında Londinium ismi ile kurulmuştur. İsmin kökeni ile ilgili kesin bilgiler olmamakla beraber, anlamının "akan nehir" olabileceği düşünülmektedir. Monmouthlu Geofrey'e göre isim aslında Kelt tanrılarından Ludd'a dayanmaktadır. Efsaneye göre eskiden "Trinovantum" olarak anılan şehrin adı "Caer Ludd" olarak değiştirilmiştir.[4]

Londra dünyanın eski kentlerinden birisidir. Turizm bakımından ise tarihi eserler büyük müzelerde sergilenmektedir. Kültürleri gerçekten bin yıl önceden dünyaya yayılmaya başlamıştır. Londra'ya dünyanın her tarafından ziyaretçiler gelmektedir. Bu da Londra'nın köklü bir tarihe sahip olmasının sonucudur.

St Paul Katedrali'nden Londra panoraması

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra Birleşik Krallık nüfusunun %12.5'ini oluşturmasına karşın gayri safi yurt içi hasılasının %22.5'inin kaynağıdır.[5] Merkezi Londra'da farklı bölgelere konsantre olmuş pek çok farklı sektör faaliyet göstermektedir: Londra Şehri ("the City") finansın, West End perakende satış ve sanat odaklı faaliyetlerin, Holborn hukuki firmaların, Euston yüksek eğitimin merkezindedir. Merkezi finans bölgesi geleneksel olarak Londra Şehri'ne ve Westminster'a odaklansa da, özellikle Canary Wharf, bunun yanında Camden, Southwark ve Paddington gibi bölgelerde de finans sektörü büyük ölçekte yer almaktadır.[6]

Londra'nın panaromik görünümü

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Nuvola apps kweather.svg Londra iklimi Weather-rain-thunderstorm.svg
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 17,2 21,2 24,5 29,4 32,8 35,6 37,9 38,1 35,0 29,5 21,1 17,4 38,1
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 8,1 8,4 11,3 14,2 17,9 21,2 23,5 23,2 20,0 15,5 11,1 8,3 15,2
Ortalama sıcaklık (°C) 5,2 5,3 7,6 9,9 13,3 16,5 18,7 18,5 15,7 12,0 8,0 5,5 11,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 2,3 2,1 3,9 5,5 8,7 11,7 13,9 13,7 11,4 8,4 4,9 2,7 7,4
En düşük sıcaklık (°C) −16,1 −12,2 −8,3 −3,2 −3,1 −0,6 3,9 2,1 1,4 −5,5 −7,1 −14,2 −16,1
Ortalama yağış (mm) 55,2 40,9 41,6 43,7 49,4 45,1 44,5 49,5 49,1 68,5 59,0 55,2 601,7
Kaynak: Met Office (1981–2010)[7][8][9] Royal Netherlands Meteorological Institute[10][11]


Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Metro[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Londra metrosu
Underground (yeraltı metrosu) logosu

Londra metrosu, dünyanın en eski metrosudur. 1863 yılında "Metropolitan Railway" (Türkçe: Metropolitan Demiryolu) ismiyle açılmıştır. Londra metrosunun yapılma amacı o zamanlar at arabalarından oluşan trafiğin yoğunluğunu azaltmaktı. Yapılan ilk hatlarda da bilinen en gelişmiş teknoloji olarak buharlı trenler kullanılmıştır. Şehrin belli yerlerinde hala kömür dumanını atma amacıyla açılan havalandırmalar mevcuttur.

Londra metrosuna resmi olarak "Underground", gayri resmî olarak 1890'dan beri tünellerin şeklinden dolayı "Tube" (Türkçe: Tüp) denilmektedir. Toplam 11 hatta 270 istasyon bulunmaktadır.[12] Yılda 1.34 milyar yolcuya ev sahipliği yapmaktadır.[13]

Havayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra'ya hizmet sunan beş büyük havalimanı bulunmaktadır, bunlar yolcu sayısı sırasıyla Heathrow, Gatwick, Stansted, Luton ve London City'dir.[14][15]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra, etnik olarak dünyanın en kozmopolit şehirlerinden biridir. Londra'da yaklaşık 300 farklı dil konuşulmaktadır.[16]

Millet Nüfus (2001)
Birleşik Krallık Birleşik Krallık 5.230.155
Hindistan Hindistan 332.162
İrlanda İrlanda 157.285
Pakistan Pakistan 120.900
Bangladeş Bangladeş 84.565
Jamaika Jamaika 80.319
Nijerya Nijerya 68.907
Kenya Kenya 66.311
Sri Lanka Sri Lanka 49.932
Gana Gana 46.513
Kıbrıs CumhuriyetiKıbrıs 45.888
Güney Afrika Cumhuriyeti Güney Afrika 45.506
Amerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri 44.622
Avustralya Avustralya 41.488
Almanya Almanya 39.818
Türkiye Türkiye 39.000
İtalya İtalya 38.694
Fransa Fransa 38.130
Somali Somali 33.831
Uganda Uganda 32.082
Yeni Zelanda Yeni Zelanda 27.494

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmi istatistiklere göre Londra dünyada üçüncü en çok film üretilen şehirdir. Küresel olarak moda başkentlerinden biri olarak görülen Londra, Londra Moda Haftası'na ev sahipliği yapar. Dünyada en çok tiyatro izleyicisine sahip olan şehirde West End bölgesinde günde 200'den fazla oyun sahnelenir. Şehirde 11'i ulusal müze olmak üzere 170'ten fazla müze mevcuttur. Şehirde yılda 250'den fazla festival düzenlenir, bunların en büyüğü olan Notting Hill Festivali'ne bir milyondan fazla kişi katılır.[17][18]

Müzeler ve sanat galerileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra'da çok sayıda müze ve sanat galerisi bulunur. Devlete ait olan çok sayıda müze ve galeri, giriş ücreti almaz ve turizmde önemli rol oynar,[19][20] bununla beraber akademik araştırmalarda da yer alırlar. Bunların en eskisi olan, 1753'te kurulmuş British Museum Bloomsbury bölgesinde bulunur. 8 milyon objelik koleksiyonunda Rosetta Taşı gibi küresel üne sahip parçalar yer alır.[21] Trafalgar Meydanı'nda National Gallery yer alır.

19. yüzyılın sonlarında South Kensington bölgesinde "Albertopolis" diye anılan bir kültür ve bilim merkezi oluştu. Burada Doğa Tarihi Müzesi, Victoria ve Albert Müzesi ve Bilim Müzesi olmak üzere üç büyük ulusal müze mevcuttur. Britanya'da üretilen resimlerin sergilendiği ulusal müze, 1897'de National Gallery'nin eki olarak kurulmuş Tate Britain'dır. Bu müze zamanla modern sanat için önemli bir merkez haline gelmiş; modern sanat koleksiyonu 2000 yılında Tate Modern müzesine taşınmıştır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Küresel bir eğitim merkezi olan Londra Avrupa'da yüksek eğitim kurumlarının en yoğun olduğu şehirdir.[22] QS Dünya Üniversite Sıralamalarının 2015-16 listesine göre dünyadaki en iyi üniversitelerin en yoğun olduğu kent Londra'dır.[23][24] Diğer ülkelerden gelen 110,000 öğrencisiyle dünyanın en büyük uluslararası öğrenci nüfusuna sahiptir.[25]

Londra Cambridge ve Oxford'la beraber İngiliz üniversitelerinin "altın üçgen"inin parçasıdır. Bu altın üçgeni oluşturan ve ülkenin en prestijli eğitim kurumlarından kabul edilen University College London (UCL), Imperial College London, Londra Ekonomi Okulu ve King's College London (KCL) Londra'dadır.[26] 170.000'den fazla öğrenciye sahip Londra Üniversitesi, açık öğretim dışında Britanya'nın en büyük üniversitesidir.[27][28] Oluşturan kurumlardan üniversite statüsünde olup farklı fakültelere sahip olanlar UCL, King's College, Queen Mary Üniversitesi, Londra Şehir Üniversitesi ve Royal Holloway'dir. Bunun dışında London School of Economics, Kraliyet Müzik Koleji, Kraliyet Veterinerlik Koleji, Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu ve Doğu ve Afrika Araştırmaları Okulu gibi daha spesifik konularla ilgilenen üyeleri bulunur.

Uluslararası ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Birleşik Krallık şehirlerinin kardeş şehirleri

Kardeş kentler[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra'nın 12 tane kardeş şehri vardır.

Kardeşlik anlaşması[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra 16 tane şehirle kardeşlik anlaşması yapmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Brimblecombe, Peter (1987). The Big Smoke: A History of Air Pollution in London Since Medieval Times. Londra: Methuen & Co. s. 113. ISBN 0416900801. 
  2. ^ "Avrupa'nın en kalabalık şehirleri belli oldu". NTV. 11 Mayıs 2021. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021. 
  3. ^ Perring, Dominic (1991). Roman London. London: Routledge. p. 1. ISBN 978-0-203-23133-3.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2017. 
  5. ^ "London - centric". BBC. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  6. ^ "London's Central Business District: Its global importance" (PDF). Greater London Authority. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  7. ^ "London Heathrow Airport". Met Office. Erişim tarihi: 17 September 2014. 
  8. ^ "Station Data". Met Office. Erişim tarihi: 8 May 2020. 
  9. ^ "UK Climate Extremes". Met Office. Erişim tarihi: 3 July 2021. 
  10. ^ "Heathrow Airport Extreme Values". KNMI. Erişim tarihi: 29 November 2015. 
  11. ^ "Heathrow 1981–2010 mean maximum and minimum values". KNMI. Erişim tarihi: 28 December 2017. 
  12. ^ "150 London Underground facts (including the birth of Jerry Springer in East Finchley station)". The Telegraph. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  13. ^ "Facts & figures". Transport for London. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  14. ^ "London Airports". Visit London Resmi Sitesi. 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  15. ^ "Recent airport passenger figures". Airport Watch. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  16. ^ "Multilingual London". 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008. 
  17. ^ "20 facts about London's culture". london.gov.uk. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017. 
  18. ^ "Study puts London ahead of New York as centre for theatre". Financial Times. 22 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017. 
  19. ^ "Should London's free museums and galleries start charging?". The Telegraph. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017. 
  20. ^ "Free museums in London". TimeOut London. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017. 
  21. ^ "About us". Britanya Müzesi. 12 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017. 
  22. ^ "Number of international students in London continues to grow". Greater London Authority. 20 Ağustos 2008. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 March 2017. 
  23. ^ "QS World University Rankings® 2015/16". 9 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  24. ^ "Mayor of London says city is 'education capital of the world'". www.londonandpartners.com. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  25. ^ "Capital offer". Times Higher Education. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  26. ^ "'First large-scale evidence' that graduates from prestige universities dominate elite". Times Higher Education. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  27. ^ "About us". University of London. 5 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2017. 
  28. ^ HESA Statistics: United Kingdom. HESA. 6 Nisan 2015 tarihinde erişildi.
  29. ^ a b Friendship agreement to be signed between London and Delhi, Mayor of London, 25 Temmuz 2002, 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Şubat 2010 
  30. ^ Twinning agreements, City of Johannesburg, 11 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Ağustos 2009 
  31. ^ M, Barfield (Mart 2001), The New York City-London sister city partnership (PDF), Greater London Authority, 22 Ocak 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2009 
  32. ^ "Shanghai Foreign Affairs". Shfao.gov.cn. 27 Temmuz 2009. 23 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2010. 
  33. ^ "Beijing, London establish sister city ties". Gov.cn. 10 Nisan 2006. 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2010. 
  34. ^ Mayors of London and Dhaka, Bangladesh sign friendship agreement, Mayor of London, 10 Eylül 2003, 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Şubat 2010 
  35. ^ "London, UK". Sister cities of Los Angeles, Inc. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010. 
  36. ^ "Les pactes d'amitié et de coopération". Paris.fr. 18 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2010. 

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Compass rose pale.svg Buckinghamshire Hertfordshire Essex
Compass rose pale.svg
 
Reading Kuzey Brentwood
Batı   Londra    Doğu
Güney
Surrey Crawley Kent
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Londra&oldid=27662889" sayfasından alınmıştır