صفحهٔ اصلی

دانشنامه‌ای آزاد که همه می‌توانند آن را ویرایش کنند؛
با ۹۰۸٬۸۰۳ مقاله به زبان فارسی

مقالهٔ برگزیده

کربن عنصری شیمیایی با نماد C و عدد اتمی ۶ است. واژه کربن برگرفته از واژه‌ای لاتین به‌نام کربو به‌معنای زغال‌سنگ است. این عنصر، که در ردهٔ عناصر غیرفلزی جای می‌گیرد و چهارظرفیتی است؛ به‌این معنی که چهار الکترون در دسترس برای تشکیل پیوندهای شیمیایی کووالانسی دارد. کربن از گروه چهاردهم در جدول تناوبی و دارای سه ایزوتوپ طبیعی است. این ایزوتوپ‌ها عبارت‌اند از کربن-۱۲ و کربن-۱۳ که ایزوتوپ‌های پایداری هستند و کربن-۱۴ یک ایزوتوپ پرتوزا محسوب می‌شود و زمان نیمه‌عمر واپاشی آن حدود ۵۷۳۰ سال است. کشف آن به دوران باستان برمی گردد. از لحاظ فراوانی، کربن پانزدهمین عنصر در پوسته زمین و پس از هیدروژن، هلیوم و اکسیژن، چهارمین عنصر در کیهان است. فراوانی کربن، گوناگونی منحصر به فرد ترکیبات آلی ساخته شده از آن و توانایی تشکیل بسپار در دماهای متداول قابل دسترسی بر روی زمین، موجب می‌شود که این عنصر به‌عنوان عنصر مشترک در تمامی انواع شکل‌های شناخته شده از زندگی وجود داشته باشد. این عنصر به لحاظ جرم، پس از اکسیژن، دومین عنصر موجود در بدن انسان است و حدود ۱۸٫۵ درصد از جرم بدن را تشکیل می‌دهد. اتم‌های کربن می‌توانند به صورت‌های مختلفی با یک‌دیگر پیوند برقرار نمایند که این موجب می‌شود تا دگرشکل‌های متنوعی از کربن تشکیل شود. شناخته شده‌ترین دگرشکل‌های کربنی، گرافیت، الماس و فولرن باکمینستر هستند. خواص فیزیکی کربن در هر کدام از دگرشکل‌های کربنی متفاوت است. به‌عنوان مثال گرافیت دارای ظاهری کدر و سیاه‌رنگ است، در حالی‌که الماس کاملاً شفاف است. گرافیت به قدری نرم است که می‌تواند برروی کاغذ اثری از خود برجا بگذارد، درحالی‌که الماس، سخت‌ترین ترکیب طبیعی یافت شده بر روی زمین است. گرافیت یک هدایت کننده خوب جریان الکتریکی است، درحالی که الماس یک رسانای ضعیف جریان الکتریکی است.

ادامه… مقاله‌های برگزیده – مقالهٔ امروز

آیا می‌دانستید که …؟

… تنها فروند ساخته‌شده آنتونوف-۲۲۵، سنگین‌ترین هواپیمای دنیا، در نبرد فرودگاه آنتونوف منهدم شد؟ (در تصویر)
… کتانجی براون جکسن، نخستین قاضی زن سیاه‌پوست دیوان عالی ایالات متحده آمریکا است؟
… کرتیر تنها ناپادشاهی در دورهٔ ساسانی است که از خود سنگ‌نگاره برجای گذاشته‌است؟
… هنگام اعتصاب غذای ایرلندی‌ها در ۱۹۸۱، یکی از اعتصاب‌کنندگان، به نام بابی ساندز، توانست در انتخابات مجلس عوام بریتانیا رأی آورد ولی بر اثر گرسنگی، در زندان جان باخت؟
… در مراسم جهروکه درشن پادشاهان گورکانی خود را به رعایا نشان داده و شکایت‌هایشان را می‌شنیدند؛ تا این‌که اورنگ زیب این رسم را به علت مغایرت با اسلام برچید؟
… نام کوچک هر دو همسر ویلیام وسلی پیترز، سِوِتلانا بود و پدرزن‌هایش، یکی معمار مشهور فرانک لوید رایت‌، و دیگری رهبر شوروی ژوزف استالین بودند؟

دربارهٔ ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا دانشنامه‌ای اینترنتی با بیش از ۲۸۰ زبان با محتوای آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و هر کس که به اینترنت دسترسی داشته باشد می‌تواند مقاله‌های آن را ویرایش کند. هدف ویکی‌پدیا آفرینش و انتشار جهانی یک دانشنامهٔ آزاد به تمامی زبان‌های زندهٔ دنیاست. با رشد روزافزون این دانشنامه گردانندگان آن در بنیاد ویکی‌مدیا چندین پروژهٔ مشابه دیگر همچون ویکی‌واژه، ویکی‌کتاب، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌خبر، ویکی‌دانشگاه، ویکی‌سفر، ویکی‌داده و ویکی‌گونه را پدیدآوردند. ویکی‌پدیای فارسی دو سال پس از شروع پروژهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون در ردهٔ نوزدهم ویکی‌پدیاها قرار دارد و بزرگترین دانشنامهٔ فارسی محسوب می‌شود. ویکی‌پدیای فارسی هم اکنون (۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ خورشیدی) ۹۰۸٬۸۰۳ نوشتار دارد.

ادامه… ویکی‌پدیا، بدون نیاز به اینترنت

از میان خبرها

میشل اونیل

شین فین به رهبری میشل اونیل (در تصویر)، بیشترین کرسی‌ها را در انتخابات مجلس ایرلند شمالی به خود اختصاص داد.
دریتان آبازوویچ از سوی پارلمان به عنوان نخست‌وزیر جدید مونته‌نگرو انتخاب شد.
هیئت مدیره توئیتر، پیشنهاد خرید ایلان ماسک را پذیرفت.
جنبش آزادی به رهبری رابرت گولوب، اکثریت کرسی‌ها را در انتخابات پارلمانی اسلوونی به دست آورد.
امانوئل مکرون به عنوان رئیس‌جمهور فرانسه دوباره برگزیده شد.

یادبودها

امروز: سه‌شنبه، ۱۰ مه ۲۰۲۲ میلادی برابر ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ هجری خورشیدی و ۸ شوّال ۱۴۴۳ هجری قمری (UTC)

رویدادها

۱۳۴۴ - تخریب همه مقبره‌ها، گنبدها، ضریح‌ها و بناهای تاریخی قبرستان بقیع توسط وهابیان.

۱۸۷۲ - ویکتوریا وودهال، به عنوان اولین زن در تاریخ آمریکا، نامزد پست ریاست جمهوری این کشور شد.
۱۹۳۳ - حملهٔ نازی‌ها به کتابخانه‌ها و کتاب‌فروشی‌های سراسر آلمان و سوزاندن کتاب‌های نویسندگان یهودی و دیگر نویسندگان غیرآلمانی در مراسم کتاب‌سوزان نازی‌ها.
۱۹۴۰ - آلمان نازی به بلژیک، لوکزامبورگ و هلند حمله کرد.
۱۹۹۴ - نلسون ماندلا (در تصویر)، پس از پیروزی در انتخابات، با ادای سوگند، نخستین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست آفریقای جنوبی شد.
۱۹۹۷ - زمین‌لرزه‌ای با بزرگای گشتاوری ۷٫۳ بخش زیرکوه شهرستان قائنات در استان خراسان را لرزاند و دست‌کم ۱٬۵۶۷ نفر کشته و حدود ۲٬۳۰۰ تن زخمی بر جای گذاشت.
۲۰۰۶ - جورجو ناپولیتانو رئیس‌جمهور ایتالیا شد.

زادروزها

۱۳۴۷ - زادروز رضا عطاران بازیگر و کارگردان ایرانی
۲۱۳ - زادروز کلودیوس گوتیکوس امپراتور روم
۱۸۷۸ - زادروز گوستاف اشترزمان سیاست مدار آزادی‌خواه، صدراعظم آلمان، برندهٔ جایزه صلح نوبل سال ۱۹۲۶ به همراه آریستید بریان
۱۸۹۹ - زادروز فرد آستر رقصنده، طراح رقص، خواننده و بازیگر فیلم و تئاتر برادوی اهل آمریکا
۱۹۵۷ - زادروز سید ویشس نوازندهٔ گیتاربیس انگلیسی
۱۹۶۰ - زادروز بونو خوانندهٔ ایرلندی گروه راک یوتو

درگذشت‌ها

۱۷۷۴ - درگذشت لوئی پانزدهم پادشاه فرانسه
۱۸۲۹ - درگذشت توماس یانگ فیزیک‌دان برجستهٔ انگلیسی
۱۸۴۹ - درگذشت هوکوسائی نقاش و چاپ‌گر ژاپنی سبک اوکی‌یوئه
۱۹۷۷ - درگذشت جوآن کراوفورد هنرپیشهٔ آمریکایی سینما، تئاتر و تلویزیون، برندهٔ جایزه اسکار
۱۹۹۹ - درگذشت شل سیلور استاین، شاعر، آهنگساز، کاریکاتوریست و نویسندهٔ آمریکایی

→ روز قبل – روز بعد ←
یادبودهای مه – یادبودهای بیشتر…