सिनेमा
सिनेमाचें स्वरूप[उगम बदल]
सिनेमा वा चलचित्र म्हळ्यार हालत्या -धोलत्या प्रतिमांची कला, जी दृक माध्यमांतल्यान कथानक सांगता आनी वास्तवताय दाखयता. कलात्मकता आनी तंत्रगिन्यान हांचो संगम आशिल्ले सर्जनशील अशें भौशीक माध्यम आनी मनोरंजनाचे तशेंच लोक शिक्षणाचें साधन म्हळ्यार सिनेमा. सिनेमा म्हळ्यारूच फिल्म. फिल्म ह्या उतराचो उगम कॅमेरांत आशिल्ल्या फोटोग्राफी फिल्मा वयल्यान आयला. मुद्रावणेक आनी दाखोवणेक आदी पासून वापरिल्ले तें एक प्रभावी साधन आशिल्लें. सिनेमांत स्थीर वा धांवत्या चित्रांचो आस्पाव जाता. फोटोग्राफीक प्रतिमांचे कॅमेरा वरवीं रिकॉडींग करून वा अॅनिमेशन तंत्राचो वापर करून प्रेक्षकां मुखार एक आकर्शक सिनेमा तयार जाता. सिनेमा, आमी स्लायड ह्या स्थीर आशिल्ल्या चौकटी मॅजिक लॅटर्न वरवीं पळयतात. त्यो वेगान दाखोवंक लागतकूच त्यो खरेंच चलतात अशें दिसूंक तागता. ह्याच तत्वाचेर सिनेमाचे चित्रीकरण जाता. सिनेमा म्हळ्यार एका फाटल्यान सेगात दिसपी दाखोवण्याच्यो चौकटी. ह्यो चौकटी एका सेकंदाच्या वेळा भितर बदलतात.आनी हें बदलप प्रेक्षकांच्या लक्षांत येना. ताचें कारण म्हळ्यार आमचे दोळे जे चित्र पळयतात ताचो परिणाम एका सेकंदा खातीर तसोच उरता. चौकटी बदलपाक वेळ लेगीत एकूच सेकंद लागता. हाका लागून पळोवप्यांक ह्यो चौकटी धांवतात अशें दिसतात. ह्या परिणामाक 'Beta Movement' इंग्लीशींत अशें म्हणटात
सिनेमांचो इतिहास[उगम बदल]
संवसारीक इतिहास[उगम बदल]
१९ मार्च १८९५ ह्या दिसा सगळ्यांत पयलो लाकडी चलचित्र दाखोवपी कॅमेरा लुईस आनी ऑगस्ट लुमीयर ह्या दोन भावांनी बसयलो. पयले फावट २८ डिसेंबर १८९५ ह्या दिसा पेरीसाच्या एके कॅफेंत 'द बॅबीज मील', 'द अरायवल ऑफ द ट्रेन',तशेंच 'द ब्रोज ऑफ लायोनस' ह्या सिनेमांची कांय खिणचित्रां दाखयली.२३ एप्रिल १८९३ ह्या दिसा युनायटेड स्टेटसातल्या कॉस्टर आनी न्यु योर्कातल्या बियल म्युजीक हॉल हांगां अमेरिकन फिल्म इंडस्ट्रीचे सिनेमां पयले फावट प्रेक्षकां मुखार आयले. एडवीन पॉर्टर हांच्या 'द ग्रेट ट्रेन रॉबरी' (१९०३) ह्या सिनेमातल्यान प्रेक्षकांची मागणी वाडत गेली. ही मागणी पुराय करपा खातीर आनीकूय सिनेमां आयलें. तातूंतलेंच 'द बर्थ ऑफ नॅशन' (१९१५) ,'इंटोलरन्स'(१९१६) आदी.अशेतरेन इंग्लंडाक सिनेमाचे बीं किलले आनी उपरांत पुराय संवसार भर पातळ्ळे. संवसारातल्या वेगवेगळ्या देशांनी, राज्यांनी आपआपले भाशेंत जायते सिनेमा काडले.
भारतीय इतिहास[उगम बदल]
७ जुलय १८९३ ह्या दिसा लुमीयर भावांनी मुंबय शारांत आपलें कांय सिनेमा दाखयलें आनी भारतीय मनशाक एका वेगळ्या कलाप्रकाराची वळख करून दिली. ह्या सिनेमांचे जैत पळोवन आनीकूय विदेशी सिनेमां भारतांत दाखोवपाक लागलें. दुसऱ्या उतरांनी सांगपाचें जाल्यार इंग्रज आयलें उपरांतूच भारतांत सिनेमाचो उगम जालो. सावे दादा म्हळ्यार हरीशचंद्र सखाराम भाटवाडेकर हांणी सिनेमाच्या मळार सुरवातीचो वावर केला. तांणी दोन मोटवे सिनेमां तयार केलें. दादासाहेब फाळके हांणी 'राजा हरिशचंद्र 'm ua mfvs1913 bjdme वर्सा काडलो. एका भारतीय मनशान भारतांत केल्लो हो पयलोच सिनेमा आसलो. म्हणुनूच दादासाहेब फाळके हांकां 'भारतीय सिनेमाचो जनक' अशें म्हणटात.
२०व्या शेकड्यांत मुंबय आनी कलकत्ता ही दोन शारां सिनेमाच्या पांवड्यार खूब म्हत्वाची आसली. उपरांत ह्या शेकड्याच्या मदेकाक मौन सिनेमांचो काळ सोपून उलोवपी सिनेमां आयलें. 'अलम अरा' हे पयलें भारतीय उलोवपी सिनेमा १४ मार्च १९३९ ह्या दिसा मुंबयत इम्पिरीयल फिल्म कंम्पनी ह्या बावट्या खाला खान बहादूर अद्रेशीर इरानी हाणें निर्मिल्ले. उपरांत तांणीच १९३७ ह्या वर्सा 'किसान कन्या' ह्या नांवांन रंगीत सिनेमा तयार करून भारतीय सिनेमाच्या मळार रंगीत युगाचो निर्माण केलो. १९३० ते १९४० ह्या काळांत देबकी बॉस, चेलन आंनद, एस.एस.वासन, नितीन बॉस आदी कलाकारांनी भारतीय सिनेमाच्या उदरगतीक हातभार लायला. ह्या काळा मेरेन सिनेमां फक्त मुंबयतूच मर्यादीत उरूंकना हेर राज्यांनीय पातळ्ळीलो. बंगाली, तामीळ, तेलगू आदी भासांनीय सिनेमा येवपाक लागिल्ले.
जसो जसो काळ बदलत गेलो तसो तसो सिनेमाच्या मळार वेगवेगळ्या श्रेत्रांत बदल जायत गेलें. तांत्रीक विज्ञानाचो प्रभाव सिनेमाचेर पडलो. आदले कॅमरा बदलून नवें डिजिटल कॅमरा आयलें. आवाजाचे वेगवेगळे प्रयोग जावपाक लागलें. संगीतांतूय खुबशें बदल जावपाक लागलें. शास्त्रीय संगीत आनी पाश्चात्य संगीताचो मेळ घडोवन एक वेगळेच नवें संगीत तयार जालें. पारंपारीक वाद्यांचो वापर उणो जायत गेलो आनी विद्यूत वाद्यांचो प्रयोग जावपाक लागलो. २१व्या शेकड्याच्या सुरवातेक भारतीय सिनेमांत अभिनयाच्या, संगीताच्या, सादरीकगणाच्या नदरेतल्यान खूब बदल जाले.