Wikipedia:Etalage

Etalage-navigatie

In de etalage staat een selectie van artikelen die gebruikers van Wikipedia bijzonder waarderen en die aan bepaalde standaarden voldoen. Deze artikelen zijn erg uitgebreid en vaak zijn ze geëvalueerd in de review. De artikelen in de etalage zijn beoordeeld als informatief, objectief en inhoudelijk correct, en ze bevatten indien mogelijk de meest recente gegevens. Er staan op dit moment 364 artikelen in de etalage, op een totaal van 2.087.985 artikelen op Wikipedia. Dat betekent dat één op 5.736 artikelen in deze lijst staat. Zie voor meer statistieken de statistiekenpagina.

Voor wie zelf een Etalage-artikel wil proberen te schrijven, kan het nuttig zijn om De Zes Stappen te volgen. Voor het verbeteren van je artikel is het raadzaam de tips voor het schrijven van een goed artikel te lezen en te kijken of het artikel voldoet aan de criteria voor een etalageartikel. Op deze pagina kunnen artikelen worden aangemeld voor opname in of verwijdering uit de Etalage en wordt over deze artikelen gestemd.

Geografie · Biologie · Geschiedenis · Mens en maatschappij · Kunst en cultuur · Filosofie en religie · Sport · Techniek en wetenschap

APR

17

Nieuwe artikelen in de Etalage

Het Beleg van Leiden was de belegering van Leiden door het Spaanse leger tijdens de eerste fase van de Tachtigjarige Oorlog, de Nederlandse Opstand. De belegering vond plaats van 30 oktober 1573 tot 3 oktober 1574, met een onderbreking van twee maanden in het voorjaar van 1574. Het beleg eindigde met de bevrijding van de stad.

De Opstand was in 1573 door de Spaanse landvoogd Alva bijna in de hele Nederlanden neergeslagen. Het verzet hield alleen nog stand in delen van Holland en Zeeland. In oktober 1573 werd Leiden het volgende doelwit van Alva. Generaal Francisco de Valdez kreeg opdracht om het beleg uit te voeren. Valdez sloot Leiden met forten en schansen af van de buitenwereld met de bedoeling de stad door verhongering tot overgave te dwingen.

Willem van Oranje vroeg zijn broer Lodewijk van Nassau een afleidingsmanoeuvre in het oosten van de Nederlanden uit te voeren om het Spaanse leger weg te lokken van Leiden. Bang dat hun toevoer doorsneden zou worden, hieven de Spanjaarden de belegering op en trokken ze naar het oosten. Bij Mook volgde in april 1574 een veldslag waarin het leger van Lodewijk van Nassau verpletterend werd verslagen. Vlak erna hervatten de Spanjaarden de belegering van Leiden.

In de maanden die volgden ontstonden voedseltekorten in de stad en de bevolking dreigde gaandeweg te verhongeren. Zou Leiden vallen dan zou ook Delft onhoudbaar zijn geworden en was mogelijk de opstand gesmoord. In een wanhoopsdaad stemden de Staten van Holland in met het voorstel van Oranje om een groot deel van het zuiden van Holland onder water te zetten om zo de Spaanse troepen te verdrijven.

Na het doorsteken van de dijken trok een vloot van gewapende platbodems bemand met geuzen en huurlingen door het water richting de omsingelde stad. In de nacht van 2 op 3 oktober verliet het Spaanse leger de laatste schans bij Leiden. De dag erop voeren de geuzen met bootjes de stad binnen en deelden ze voedsel uit aan de hongerige bevolking. Ter herdenking van de belegering en het ontzet wordt in Leiden ieder jaar op 3 oktober Leidens Ontzet gevierd.

Artikel lezen

1 september 2021

Oglala Lakota County, voorheen Shannon County, is een van de 66 county's in de Amerikaanse staat South Dakota. Oglala Lakota County is 5423 km² groot en ligt in het zuidwesten van de staat tegen de grens met Nebraska, in een ruig en dor deel van de Great Plains. Het Badlands National Park, dat bekendstaat om zijn unieke landvormen en rijke fossielenbestand, ligt deels in de county.

De geschiedenis van de county gaat terug tot de 18e eeuw, toen de Lakota-indianen zich hier vestigden. In de 19e eeuw zette de Amerikaanse kolonisatie hun leefgebied onder druk en werden de Lakota naar reservaten verwezen. In 1875 werd Shannon County gesticht in het Great Sioux Reservation, dat in 1889 werd gereduceerd tot het Pine Ridge Indian Reservation van de indianennatie Oglala Sioux Tribe. Tot 1982 had Shannon County geen eigen bestuur. Nog altijd worden bevoegdheden uitbesteed aan Fall River County. Na een referendum werd de county in 2015 hernoemd naar de belangrijkste bevolkingsgroep.

Een van de gehuchten in Oglala Lakota County is Wounded Knee. Daar vond op 29 december 1890 het bloedbad van Wounded Knee plaats, waarbij zo'n 300 Lakota werden gedood. Wounded Knee betekende het einde van het inheems verzet tegen de kolonisatie. Dezelfde plek werd in 1973 meer dan twee maanden bezet door de American Indian Movement.

In 2010 woonden er 13.586 mensen in Oglala Lakota County, waarvan 96% indiaan was. De county heeft de armste bevolking van het land, die bovendien te kampen heeft met ernstige gezondheidsproblemen. Er wordt geen alcohol verkocht; het is de enige dry county in South Dakota. Sinds de jaren 1970 is het een van de meest voor de Democratische Partij stemmende county's van de Verenigde Staten.

Artikel lezen

10 juli 2021

Een virus is een klein stukje organisch materiaal dat zich uitsluitend kan vermenigvuldigen in cellen van levende wezens. Wanneer een virus een levende cel binnendringt, zal deze cel – een zogenaamde gastheercel – duizenden kopieën van het oorspronkelijke virus gaan produceren. Virussen infecteren alle vormen van leven, van dieren en planten tot micro-organismen als bacteriën en archaea. Ze komen voor in alle ecosystemen en zijn zeer talrijk in de bodem, de lucht en in het water. De wetenschap die virussen onderzoekt heet virologie, een deelgebied van de microbiologie.

Een virusdeeltje bevat aan de binnenzijde het genetisch materiaal, omgeven door een beschermende eiwitmantel, de capside. In sommige gevallen is een buitenomhulsel van lipiden aanwezig, de zogenaamde envelop. De meeste virussen zijn zo klein dat ze met een lichtmicroscoop niet kunnen worden waargenomen; ze zijn ongeveer honderd keer zo klein als de meeste bacteriën.

Virussen verspreiden zich op uiteenlopende manieren en kunnen bij mens, dier en plant ernstige ziektes veroorzaken. Ter voorkoming van virale infecties zijn verschillende vaccins ontwikkeld. Dankzij succesvolle vaccinatiestrategieën zijn enkele beruchte virusziekten inmiddels uitgeroeid.

Artikel lezen

10 juni 2021

Een betekenis van het woord capitulatie die bijna in de vergetelheid is geraakt, is die van ‘handelsverdrag’. Met zo’n capitulatie wordt een verdrag tussen twee landen bedoeld, waarin kooplieden van het ene land onder hun eigen rechtssysteem blijven vallen als ze in het andere land zijn. In deze capitulaties worden naast het behoud van het eigen rechtssysteem ook handelsvoordelen verleend als lage in- en uitvoerrechten, vrijstelling van belastingen, vrijheid van verblijf, vrijheid van reizen, vrijheid van geloof en vrijwaring van huiszoeking.

De oudst bekende capitulaties dateren uit de oudheid. In de late middeleeuwen droegen capitulaties bij aan het ontstaan van handelsstromen in Noord-Europa en in het Middellandse Zeegebied. Vanaf de 16e eeuw sloot het machtige Ottomaanse Rijk veel capitulaties af met Europese landen. Al deze capitulaties werden in de regel afgesloten tussen gelijkwaardige landen en droegen bij aan de welvaart van beide.

Toen het Ottomaanse Rijk in de 19e eeuw in verval raakte, begonnen westerse landen de capitulaties met het rijk te misbruiken. In dezelfde periode dwongen militair superieure westerse mogendheden zwakkere landen als China en Japan tot het ondertekenen van voor hen nadelige capitulaties. Vanaf de 19e eeuw werden vrijwel alle bestaande en nieuw afgesloten capitulaties gekenmerkt door ongelijkheid. De westerse landen vergrootten er hun welvaart mee, en verarmden en vernederden de andere landen.

Onder invloed van de toenemende militaire macht van de Aziatische landen en onder internationale politieke druk in onder andere de Volkenbond en de Verenigde Naties werden alle capitulaties afgeschaft. De eerste in 1899, de laatste in 1949.

Artikel lezen

14 april 2022