Albert Camus

Wikipedia, Entziklopedia askea
Albert Camus
Albert Camus, gagnant de prix Nobel, portrait en buste, posé au bureau, faisant face à gauche, cigarette de tabagisme.jpg
Bizitza
JaiotzaDréan (en) Itzuli, 1913ko azaroaren 7a
Herrialdea Frantzia
BizilekuaFrantzia
Lehen hizkuntzafrantsesa
HeriotzaVilleblevin, 1960ko urtarrilaren 4a (46 urte)
Hobiratze lekuaLourmarin
Heriotza moduaistripua: auto istripua
Familia
Ezkontidea(k)Simone Hié (en) Itzuli  (1934ko ekainaren 16a -  1940ko iraila)
Francine Faure (en) Itzuli  (1940ko abenduaren 3a -  1960ko urtarrilaren 4a)
Bikotekidea(k)Blanche Balain (en) Itzuli
María Casares
Mamaine Koestler (en) Itzuli
María Casares
Catherine Sellers (en) Itzuli
Mette Ivers (en) Itzuli
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaAljerko Unibertsitatea
(1935 - 1936ko maiatza) : filosofia
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, filosofoa, eleberrigilea, kazetaria, saiakeragilea, antzerkigilea, gidoilaria, Frantziako Erresistentziaren kidea, poeta eta katedraduna
Lantokia(k)Paris
Enplegatzailea(k)L'Express (Neuchâtel) (en) Itzuli
Alger républicain (en) Itzuli
Lan nabarmenakL'homme révolté (en) Itzuli
A Happy Death (en) Itzuli
The Fall (en) Itzuli
The Myth of Sisyphus (en) Itzuli
Arrotza
Izurria
Albert Camus, María Casares. Correspondence (1944-1959) (en) Itzuli
Caligula (en) Itzuli
Neither Victims Nor Executioners (en) Itzuli
Jasotako sariak
Nominazioak
InfluentziakSøren Kierkegaard, André Malraux, Plotino, Friedrich Nietzsche eta Franz Kafka
KidetzaArteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Genero artistikoaeleberria
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkakBigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaateismoa
IMDB: nm0133411 Allocine: 83175 IBDB: 10067
Facebook: AlbertCamusAuthor Spotify: 2UX7LGfl7zC1QA9LMxLb0U iTunes: 57528162 Musicbrainz: 4819b042-108f-46a7-a396-d2831845deff Songkick: 138421 Discogs: 448200 Find a Grave: 2232 Deezer: 157197 Edit the value on Wikidata
Albert Camus signature.svg

Albert Camus (/alˈbɛʁ kaˈmy/ (Audio·info) Mondovi, Aljeria, 1913ko azaroaren 7a - Villeblevin, Borgoina, Frantzia, 1960ko urtarrilaren 4a) idazle eta filosofo frantziarra izan zen. Frantsesezko egilerik handienetarikoa da, absurdoa landu zuena: "Absurdoa oinarrizko kontzeptua eta lehenengo egia da". 1957an jaso zuen Literaturako Nobel Saria. Antzerkia, saioak, eleberriak eta ipuinak idatzi zituen. Politika arloan, 1934an Frantziako Alderdi Komunistan sartu zen.

Bigarren Mundu Gerran Frantziako erresistentzian ibili zen. Espainiako Gerra Zibilean Francoren aurka kokatu zen. SESB-en erregimen totalitarioaren kontra ere azaldu zen. 1960an hil zen auto istripuan. Arrotza (1967an eta 2001an) eta Izurria (1991an) liburu ezagunak zinemara eraman dituzte.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Laborari familia batean sortu zen, garai hartan Frantziako kolonia zen Aljerian, Mondovi/Dréan (arabieraz: الدرعان‎) ekialdeko kostaldeko herrian. Filosofia ikasten hasi zen, baina tuberkulosiak jota ikasketak utzi behar izan zituen. Literaturan eta kazetaritzan hasi ondoren L'Envers et l'Endroit, (Aurkia eta ifrentzua, 1937), Noces (Ezteiak, 1938) Frantziara jo zuen. Nazien aurkako erresistentzian, Combat egunkariko zuzendari izan zen (1944-1946). Sartreren aurka agertu zen 1952an, komunistengandik hurbilegi zegoelakoan, eta humanismo konprometitu baten aldeko bideak proposatu zituen, absurdua gaindituz, L'Étranger eleberrian (1942; Arrotza, J. M. Agirrek euskarara itzulia) eta Le Mythe de Sisyphe filosofia saioan (Sisiforen mitoa, 1942) aurreratu zuen bezala. Camusen unibertsoa gizonaren, absurduaren eta borrokaren beharraren inguruan mugitu zen; hasieran gizabanakoaren konpromisoaren alde agertu bazen ere (Caligule eta Le Malentendu antzezlanak, 1944), geroko obretan gizarteak gaizkiaren aurka aritzeko behar duen morala proposatu zuen La Peste eleberria (Izurria, 1947); L'État de siège antzezlana (Setioa, 1948). Abstentzionismoaren etsai izan zen eta, era berean, helburuak bitartekoak justifikatzen dituelako teoriaren kontrakoa Les Justes (Zintzoak) antzezlana, 1949; L'Homme revolté (Gizon matxinatua) historiari buruzko saioa, 1951. Bestalde giza jokabideak kezkatzen zuen La Chute (Erorketa, 1956). Hala, Camusek zoriona baino lurreko arazoen aurreko kontzientzia sustatzen duen humanismoa aldarrikatu zuen, metafisika eta politikako ametseetatik urrun: L'Exil et le Royaume (Erbestea eta Erresuma, 1958) kontakizun bilduma. Idazle zuhurra eta zorrotza izan zen Camus; idazkera neutroa bilatzen saiatu zen, gehiegikeriarik gabeko estilo baten bidez. Bere pentsaeraren oinarriak azaltzen zituzten artikulu asko idatzi zituen (Actuelles, artikulu bilduma, 1939-1958; Carnets, hilondoko bilduma, 1962). 1960. urtean hil zen, auto istripu batean[1].

Idazlanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eleberriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • L'Étranger (1942)
  • La Peste (1947)
  • La Chute (1956)
  • La Mort heureuse (hilondoko, 1970)
  • Le premier homme (hilondoko, 1995)

Ipuinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • La Femme Adultère (1954)
  • L'Exil et le Royaume (1957)

Ez fikziozkoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • L'Envers et l'Endroit (1937)
  • Noces (1938)
  • Le Mythe de Sisyphe (1942)
  • Combat (1946)
  • L'Homme révolté (1951)
  • Carnets, mai 1935 - fevrier 1942 (1962)
  • Carnets 1943-1951 (1965)
  • Albert Camus, Maria Casarès. Correspondance inédite (1944-1959). Avant-propos de Catherine Camus. (2017)

Antzerkiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Caligula (1938)
  • Le Malentendu (1944)
  • L'État de siège (1948)
  • Les Justes (1949)
  • Les Possédés (1959)

Euskaraz[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Arrotza (L'Étranger) (2000). Hiria argitaletxea. Itzultzailea: Xabier Galarreta[2].
  • Arrotza (L'Étranger) (2017). Erein argitaletxea. Itzultzailea: Josu Zabaleta.
  • Izurria (La peste) (1992). Imanol Tapiak euskaratu zuen, Ibaizabal argitaletxeko Literatura Unibertsala sailean [3].

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Basatarrika, I. 1957: Albert Camus edo gizatasun etsia, Jakin, 5: 51-60.
  • Beltza 1980: Sartre Camus-en aurka, edo Iraultza eta Errebolta, Jakin, 14/15: 190-195.
    1. ↑ «Albert Camusen errebeldia • ZUZEU» ZUZEU 2010-01-09 (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
    2. ↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-25).
    3. ↑ Lertxundi, Anjel.- Itzuliz usu begiak. Irun, Alberdania, 2019. orr. 195

    Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

    Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

    Literaturako Nobel Saridunak
    1901–1925Nobel prize medal.svg
    1926–1950
    Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931)
    John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938)
    Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948)
    William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
    1951–1975
    Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955)
    Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960)
    Ivo Andrić (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965)
    Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969)
    Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973)
    Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
    1976–2000
    Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981)
    Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987)
    Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)
    Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)
    Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
    2001–egun
    V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021)
    1: Ez zuten eman
    "https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Albert_Camus&oldid=8813636"(e)tik eskuratuta