Psicolochía

Psicolochía, d'o griego ψυχή "alma" e λόγος "tractato, sciencia". Significa sciencia de l'alma, sindembargo, actualment la conceptualizan como l'estudio de:

1. O comportamiento d'os organismos individuals en interacción con lur ambient.
2. Os procesos mentals d'os individuos.
3. Os procesos de comunicación dende lo individual a lo microsocial.

A mayor parti d'os estudios se realizan en sers humans; manimenos, ye habitual l'estudio d'o comportamiento d'animals, tanto como un tema d'estudio en ell mesmo (veyer cognición animal, etolochía), como ta establir medios de contimparanza entre especies (psicolochía contimparativa), punto que a sobén resulta controvertito.

A Psicolochía como demba d'estudios se'n ye movita tanto por camins scientificos como no scientificos. A Psicolochía replecata como sciencia alazetal u experimental s'enmarca en a tradición positivista, emplegando o metodo scientifico de concarar hipotesis con variables quantificables en contextos experimentals e clamando antimés a atras arias d'estudio scientifico ta exemplificar millor os suyos conceptos. Pero no todas as rechiras en Psicolochía siguen o metodo scientifico clasico. Dende una perspectiva mes ampla, e replecando a Psicolochía como una parti d'as Sciencias humanas u Socials, a ormino s'emplegan metodolochías qualitativas de rechira, que enriquexen a descripción e interpretación de procesos que, por medio d'a prebatina clasica, resultan mes difícils d'abastar, sobre tot en arias clinicas. En l'atra estrimera, bells psicologos (a psicolochía humanista per eixemplo) arriban mes luent refusando de raso l'emplego d'amanamientos scientificos.

Dende atra perspectiva, a Psicolochía estableix una demba d'estudios entremeya de "lo biolochico" e "lo social". En quanto a lo biolochico, encara que a Psicolochía no embreca sino que l'estudio d'os fenomenos d'o sistema niervoso, terne que terne y en a mesura que a comprensión d'o funcionamiento d'o cerebro e l'esmo han enantau, os aportes d'a neurobiolochía se'n son itos incorporando a la rechira psicolochica a traviés d'a neuropsicolochía e as neurosciencias cognitivas.

En o tocant a lo social, a Psicolochía prolarga d'a Sociolochía, l'Antropolochía, l'Economía e as Sciencias politicas, en a mesura en que o suyo obchecto d'estudio ye o comportamiento individual e o de grupos chicotz en interrelación, mes que de collas meyanas u grans colectividatz d'individuos (culturas u sociedatz).

Etimolochía

Letra griega psi.

Etimolochicament, a parola "psicolochía" deriva d'o latín psychologia, termín ell mesmo formato a partir d'o griego antigo ψυχή ("a bufada, l'esprito, l'alma") e λόγος ("a sciencia, l'estudio, a rechira") per o saputo humanista croata Marko Marulić (1450-1524) e que sembla apareixer per primera vegata en o titol Psichiologia de ratione animae humanae (a zagueras d'o sieglo XV y en primeras d'o sieglo XVI), que a traza d'ell se ye tresbatita, tot y que a primera aparición atestata se troba en o churista e filosofo alemán Johann Thomas Freig (latinizato Freigius, 1543-1583). Con tot y con ixo, a parola ye verdaderament popularizato per a Reforma protestant en Alemanya, a traviés d'os escritos de Felipe Melanctón, qui reprén o termin en os suyos estudios biblicos e os suyos comentarios d'a filosofía aristotelica. O termin se retroba asinas mesmo en discursos esotericos, como Psichologie ou traicté de l'apparition des esprits de Noël Taillepied (1588).

A letra griega Ψ (psi) ye a sobén emplegato como una abreviadura d'o termin psicolochía.

Obchecto d'estudio e obchectivos

L'obchecto d'estudio d'a psicolochía ye un debat no zarrato dende fa sieglos. En efecto, seguntes os autors, a psicolochía se ye trobata centrata en obchectos muito diferents, sinse que siga posible huei decidir quál ye a teoría unitaria que estarba amplament acceptata. Asinas, d'os amanamientos enta ista qüestión estrimerament complexa se'n fan partache tradicionalment entre qui consideran que l'obchecto d'a psicolochía ye o comportamiento e a suya chenesi, os procesos d'o pensamiento, as emocions e o caracter u mesmo a personalidat e as relacions humanas, etc...

Antimés, os comportamientos humans son influyitos per factors numerosos e igualment diversos: os estimulos d'o instant present, l'herencio chenetico, o sistema fisiolochico, o sistema cognitivo (os conoiximientos, pensamientos, recuerdos, etc...), l'ambient social, l'ambient cultural, as experiencias pasatas, as caracteristicas personals como lo nibel d'intelichencia, a personalidat u a presencia d'una malotía mental.

As diferents brancas de la psicolochía se distinguen siga per o metodo emplegato (clinica u experimental), siga per l'actividat humana considerata (treballo, memoria, percepción, aprendizache, atención, comportamiento en grupo, etc...), siga per un gran demba d'investigación (psicolochía cognitiva, psicopatolochía, psicolochía social, psicolochía d'o nino u d'o desembolique, psicofisiolochía, psicolochía animal).

Historia d'a psicolochía

Wilhelm Wundt (asentato) e os suyos colegas en o primer laboratorio de psicolochía experimental, que fundó en 1879 (Leipzig).

O desembolique d'a psicolochía ye estato influyito per bellas corrients de pensamiento u "escuelas". En l'orden cronolochico de lur aparición, os principals amanamientos d'a psicolochía son l'amanamiento fisiolochico surtito d'a medicina e biolochía (Gustav Fechner, qui preba de replecar os vinclos entre sensación y estimulo; Wilhelm Wundt, qui funda o primer laboratorio de psicolochía experimental d'o mundo, en Alemanya en o sieglo XIX); l'amanamiento psicodinamico (surtito d'o psicoanalís con Sigmund Freud en as anyadas 1890), o conductismo u behaviorismo (de John Watson, Ivan Pavlov e Burrhus Frederic Skinner dende 1912); l'humanismo (con Carl Rogers e Abraham Maslow en as anyadas 1950) e la psicolochía cognitiva (con Donald Broadbent, Ulric Neisser, en as anyadas 1950).

Subdisciplinas academicas e obchectos d'estudio

A taula aquí chuso ilustra la diversidat d'a psicolochía, con diferents amanamientos teoricos (primera columna), obchectos d'investigacón variatos (segunda columna), metodos de rechira dependients de qüestions planteyatas e de teorías subchacents (tercera columna). As aplicacions d'a psicolochía son igualment numerosas (quatrena columna). A zaguera columna d'a taula presenta disciplinas aon a psicolochía se ye adhibita a unatra disciplina academica ta formar una disciplina independient. Istas listas no se corresponden pas a una nomenclatura publicata, sino que se corresponden con temas trobatos en diversos manuals de referencia.

Lista de subdisciplinas d'a psicolochía, seguntes as dembas pertocatos, as menas d'amanamientos teoricos e metodolochicos e os vinclos con atras disciplinas academicas:

Amanamientos teoricos	Obchectos d'investigacions	Metodos d'estudio	Aplicacions	Vinclos con unatra disciplina academica
Conductismo u Behaviorismo Cognitivismo Psicoanalís Psicolochía analitica Psicolochía dinamica Psicolochía humanista Psicolochía de la Gestalt u d'a forma	Psicolochía animal (cf. etolochía cognitiva) Psicolochía cognitiva Psicolochía comparata u contimparata Psicolochía d'a educación Psicolochía de l'aprendizache Psicolochía d'a conducta Psicolochía d'o desembolique u evolutiva Psicolochía d'o chenero Psicolochía evolucionista Psicolochía cheneral Psicolochía social (Cognición social) Psicopatolochía Psicofisiolochía	Psicolochía clinica Psicolochía diferencial Psicolochía experimental Psicometría	Economía conductual (psicolochía d'as comportamientos economicos) Psicocherontolochía (aviellamiento) Psicooncolochía (mal d'alcance) Psicooncolochía pediatrica Psicolochía criminolochica Psicolochía de l'art u de l'arte Psicolochía de la salut Psicolochía de la salut en o treballo Psicolochía de la salut publica (u psicolochía social de la salut) Psicolochía d'o nino Psicolochía de l'adolescent Psicolochía d'os mercatos dita Finanza conductual Psicolochía d'o consello e d'a orientación Psicolochía d'o treballo e d'ass organizacions Psicolochía de l'esporte Psicolochía ambiental Psicolochía legal Psicolochía politica Psicolochía escolar Psicoterapia Suicidolochía (psicolochía e sociolochía d'o suicidio)	Neurosciencias (cognitivas, afectivas, socials, d'o desembolique cognitivoPlantilla:Etc) Neurolingüistica Neuropsicolochía Psicoeducación Psicolingüistica Psicopedagochía Psicofisiolochía Psicosociolochía Sciencias cognitivas Teoría d'a información

Corrients teoricas

Corrient psicodinamica

L'amanamiento psicodinamico d'a psicolochía ye inspirato per o psicoanalís, disciplina que se ye desembolicata per Sigmund Freud en Viena en as anyadas de 1900. O suyo amanamiento se basa en o metodo de tractamiento d'os trestuques psiquicos que ell clamó psicoanalís. Iste metodo d'estudio d'o funcionamiento psiquico lo menó a desembolicar teorías sobre o desembolique normal d'o nino e o desembolique d'a personalidat que han influyito fuertement a psicolochía, en particular en a demba d'a psicopatolochía. A-saber-los psicoanalistas han influyito per lurs descubrimientos as teorías d'a psicolochía d'o nino. As observacions clinicas de Melanie Klein e Donald Winnicott han menato enta una millor comprensión de l'afecto. As observacions d'Erik Erikson han menato enta una millor comprensión d'a influencia social e cultural sobre o desembolique d'a personalidat e la rechira d'a identidat personal, asinas como enta la mesa en evidencia d'os estadios d'o desembolique psicosocial. Os metodos psicoanaliticos u psicodinamicos se basan en a observación clinica.

Corrient conductista u behaviorista

L'amanamiento conductista u behaviorista fue desembolicata per John Broadus Watson en 1912 en os Estaus Unius, alazetando-se en as rechiras animals d'o fisiologo Ivan Pavlov, considerato como lo descubridor d'o condicionamiento clasico. En as anyadas de 1930, Burrhus Frederic Skinner desembolicó a teoría d'o condicionamiento instrumental u operant que o suyo postulato ye que un refuerzo augmenta la freqüencia d'aparición d'una conducta. Albert Bandura enampló a teoría behaviorista parando cuenta d'a dimensión social de l'aprendizache (os modelos e imitacions) e la libertat d'o subchecto (tría d'os suyos modelos), en a suya teoría de l'aprendizache social de que surte a teoría social cognitiva en 1989.

L'amanamiento conductista mete os alazetz d'una psicolochía que en quier desembolicar de modelos scientificos e ha os suyos orichens en a rechira animal. L'obchecto d'estudio d'o conductismo ye l'aprendizache en condicions controlatas e os suyos metodos se basan en experiencias menatas en un laboratorio de rechira.

Corrient humanista

A corrient humanista en psicolochía escomencipió a surtir en os Estaus Unius en as anyadas de 1950. Os suyos orichens vienen d'a filosofía. A corrient fue fundata en as anyadas de 1960 per Carl Rogers en reacción a las corrients psicoanaliticas e conductistas. A corrient humanista considera a la presona como fundamentalment bueno, libre e capable d'orientar a suyas trigas ta realizar-se plenament si ye autentica e congruent con ella mesma. Abraham H. Maslow ye unatro líder humanista e ye conoixito per haber elaborata en as anyadas de 1970 a teoría d'a hierarquía de necesidatz, que describe as condicions necesarias e previas ta l'autorrealización.

Como amanamiento psicodinamico, o suyo principal obchecto ye a terapia que o suyo obchectivo ye menar a los individuos a realizar lur pleno potencial. Os metodos d'a psicolochía humanista son clinicos e no directivos.

Corrient cognitivista

A corrient cognitivista se ye desembolicata a partir d'as anyadas de 1950 en os Estaus Unius e Reino Uniu. A corrient cognitivista privilechia la observación scientifica d'a conducta. Ye distinto d'o conductismo en que preba d'establir-ne de modelos sobre os procesos mentals como lo ficacio, a percepción, o razonamiento, a resolución de problemas u mesmo a memoria.

O prochecto cognitivista ye estato de prebar de caracterizar a organización d'os procesos internos embrecatos en o comportamiento. Istas evolucions teoricas van ensemble con os desemboliques experimentals que forman os alazetz metodolochicos d'a experimentación en psicolochía cognitiva. Entre ellas, a renovación de l'amanamiento dito de la cronometría mental proposata fa un sieglo como muito luego per o fisiologo neerlandés Franciscus Cornelis Donders, seguntes que a mesura d'o tiempo de reacción furne un index d'o tiempo de tractamiento d'un estimulo dato. A metafora que prevaleix en psicolochía cognitiva ye a d'o cerebro-ordinador, en una epoca aon os progresos en informatica son plenos de promesas per a intelichencia artificial. Seguntes iste paradigma cognitivista, a información estarba l'obchecto d'un tractamiento seqüencial u paralelo circulando entre os diferents procesos que constituyen o esprito humán seguntes a estructura esquematica: dentradas (percepción) → tractamiento cognitivo → surtidas (comportamientos). Atros amanamientos conceptuals se son desembolicatos, per eixemplo, basatos en os modelos de rete neuronals aon a información se distribuye en o sino d'un rete constituito per un gran numero d'unitatz (cf. connexionismo).

As rechiras e metodos de psicolochía cognitiva, en primeras limitatos a experimentos de laboratorios, se son emplegatos de corriu per atras disciplinas: a psicolochía d'o desembolique, d'o funcionamiento social e d'o tractamiento d'os trastuques mentals. En a demba d'o desembolique d'a cognición, Jean Piaget proposó una teoría constructivista d'o desembolique d'a intelichencia e Lev Semionovitch Vygotski proposó una teoría sociocultural d'o desembolique cognitivo.

Metodos de rechira

Os temas de rechira en psicolochía son innumerables per o feito d'o gran numero d'obchectos d'estudio d'a psicolochía e d'as suyas aplicacions muito variatas. Os metodos de rechira son consiguientment numerosos. Qualques metodos s'alazetan en observacions, en condicions alto u baixo controlatas. Atros metodos s'alazetan en metodoa experimentals con protocolos estrictos e dando puesto a analises estatisticos elaboratos. Totz istos metodos n'han d'avantallas e de limites: beluns son utils ta observar a complexidat d'un subchecto, atros ta invalidar-ne d'hipotesis e metodos teoricos. Os metodos se trigan en función d'obchectivos d'o rechirador.

Metodos experimentals

Os metodos de rechira mes a ormino feitos servir per os psicologos son os metodos experimentals. Os metodos experimentals consisten en situar una qüestión adintro d'una teoría que furne un modelo explicativo d'o fenomeno (per eixemplo, un comportamiento dato). Se formulan hipotesis experimentals, que son prediccions de comportamientos alazetatos en a teoría. Un experimento se realiza e os datos s'analisan. A-saber-las rechiras tienen puesto adintro d'os laboratorios, a ormino situatos en as universidatz, pero atros metodos d'investigación son igualment freqüents.

Experimentos en o laboratorio

Laboratorio de psicolochía experimental en 1896.

L'avantalla d'o metodo experimental en un laboratorio de psicolochía ye explorar os vinclos de causa y efecto. Aislando as variables independients e mesurando una u dos variables dependients, una relación estatistica se bi estable (u invalida). Si un efecto y (variable dependient) sigue a una condición x (variable independient), allora ye probable que la causa x haiga provocato l'efecto y. Iste razonamiento no ye pas infalible et puet menar enta conclusions erronias si atras variables se desconoixen u ignoran. Una avantalla d'o metodo experimental manimenos ye a suya replicabilidat. Si a experiencia ye bien controlata, atros rechiradors qui realizan o mesmo experimento troban os mesmos resultatos e pueden fer progresar a teoría practicando un cambio controlato de variables durando una replicación.

Experimentos sobre o terrén

O experimento sobre o terrén ye un experimento aon as suyas variables son controlatas per un experimentador, pero que prene puesto en un medio natural ta replecar os efectos. L'avantalla d'os experimentos sobre o terrén ye replegar-ne manimenos de comportamientos mes amanatos a las reaccions naturals d'os participants. A suya validez externa ye doncas mes fuerte que un experimento de laboratorio. Sindembargo, a suya validez interna s'arriesga a estar mes feble: o experimento ye pior controlato que o experimento en laboratorio e os comportamientos alufratos no pueden repetir-se numerosas vegatas per cada participant, como ye o caso en laboratorio.

Metodos quasiexperimentals

Exemplo d'experimento natural: l'efecto de l'estrés provocato por un risque d'erupción d'o Mont Santa Helena (Adams & Adams 1984).

Qualques qüestions no pueden pas tractar-sen asignando los participants a collas de traza aleatoria por razons naturals u eticas. Por exemplo, estudiar a diferencia entre hombre e mullers u entre ninos de pais esvurciatos u no. Quan as variables independients no pueden pas prener-sen a l'azar e as collas experimentals son definitos por as condicions naturals, o plan d'experimentación se diz quasiexperimental.

Metodos de rechira no experimentals

Estudio correlativo

Exemplo en anglés de modelo d'equacions estructurals: as puntuacions a os tests (quadratos) correlacionan con variables latents (cerclos). As relacions entre as variables latents pueden estimar-sen.

O estudio correlativo mira de mesurar as relacions entre variables. Permite de meter en evidencia que una variable ye ligata ta unatra a un ran estatistico e de mesurar l'amplaria d'a relación. Fa chuego ta estudiar qualques variables qui no son pas manipulables experimentalment, como o numero de fumarros fumatos e as conseqüencias sobre qualques marcadors de salut. Tamién fa chuego ta replegar un gran numero de variables, por exemplo, replegando-ne de qüestionarios sobre grans contrimuestras. Fa chuego tamién quan as variables no son pas ligatas a priori e que lurs interpretacions entre causa y efecto no siga pas ambiga (por exemplo, en o estudio sobre a relación entre l'aviellamiento e o libel de buenpasar psicolochico, si ye posible que l'aviellamiento pueda afectar o buenpasar, ye imposible que o buenpasar pueda provocar l'aviellamiento).

Si l'estudio correlativo no permite pas de determinar a existencia de vinclos de causalidat, ye manimenos, como os atros metodos no experimentals, una buena fuent d'hipotesis de rechira. Ye en a base de tecnicas estatisticas mas sofisticatas que permiten de explorar millor os vinclos entre as variables extrayendo-ne notablement de factors de traza exploratoria (analís factorial) u fendo-ne servir de metodos de regresión. Os modelos estatisticos alazetatos en as correlacions pueden tamién menar, en combinando-ne d'analises factorials exploratorios, enta la metodo de rechira de relacions causals (analises causals u analises d'o camín) en os modelos d'equacions estructurals.

Alufrada sobre o terrén u naturalista

As interaccions entre ninos en un patio de recreo pueden estudiar-sen sobre o terrén.

L'alufrada naturalista ye l'alufrada d'individuos en lur ambient familiar sinse garra intrusión, garra intervención ni garra cambeo d'as variables en o medio natural. O metodo ye estato meso en valor por l'etologo Konrad Lorenz, qui estudió d'ista traza os comportamientos socials d'os animals. En os humans, l'ambient natural puet estar a escuela, o puesto de treballo u o domicilio, por exemplo.

O metodo en presenta de numerosas dificultatz tecnicas. Os alufradors deben estar o mas discretos posibles ta no interferir con os comportamientos naturals. Sindembargo, as presonas qui se saben alufratas n'han de comportamientos licherament diferents (por exemplo, mais qui se saben alufratas en lurs interaccions con lurs ninos chicotz s'amuestran mas pacients). A presencia d'un experimentador intrusivo puet provocar-ne de numerososos esbirriais experimentals, como conseqüencia d'a deseyabilidat social, de l'efecto Hawthorne entre atros esbirriais experimentals.

Os datos replegatos son numerosos e complexos. Muitos metodos d'escandallo permiten de mugar a replega d'información ta simplificar a buixada d'o tractamiento de datos. O metodo d'escandallo de succesos mira de triar nomás que as accions u succesos que intresan a os experimentadors. O metodo d'escandallo temporal en tractar nomás que datos d'intes predeterminatos (por exemplo, si a duración de l'alufrada leva numerosos días u no tractar soque os diez primers menutos de cada hora). O metodo d'os puntos consiste en n'alufrar soque a un solo participant alavegada (por exemplo, en un patio de recreo), e dimpuesas a os atros participants a redolín seguntes un plan determinato d'o proceso.

Unatro problema ye o d'as interpretacions d'os comportamientos e de lur codificación. Por exemplo, as intencions u emocions d'os participants como a medrana u l'agresividat son d'interpretación dificil. Ta estalviar as interpretacions subchectivas, as alufradas de terrén describen nomás que os comportamientos u discansa en tecnicas a on numerosos codificadors independients analisan os comportamientos e lurs interpretacions son obchectos de discusions en caso de desalcuerdo.

As alufradas naturalistas u de terrén permiten una buena descripción de comportamientos naturals e complexos; ye util ta situacions a on os experimentos de laboratorio no son pas posibles. Lur riqueza permite d'emitir-ne de nuevas hipotesis de rechira.

Alufrada en laboratorio

Laboratorio d'analís d'o comportamiento de Szeged.

L'alufrada en laboratorio ye l'alufrada de presonas en un medio artificial, pero sinse intervención de l'experimentador qui influya en os comportamientos. Ye una buena fuent d'hipotesis de rechira.

Estudio de caso

Phineas Gage pervivió a un accident a on una barra li esnavesó a crosta frontal (reconstruita aquí).

L'estudio de caso consiste en estudiar un solo individuo durando muito tiempo. S'emplega a vegadas quan un pacient presenta una malautía rara por que un contrimuestra de muitos pacients no poderba pas estar alufrata. Ye a sobén o caso en neuropsicolochía, quan un pacient en presenta de lesions cerebrals unicas, dimpuesas d'un accident, u de simptomas raros. Exemplos celebres son o de Phineas Gage u mesmo los d'os pacients descritos por o neurologo Oliver Sacks en os suyos libros de divulgación.

L'estudio de caso s'emplega asobén en a psicolochía clinica y en as disciplinas clinicas que en son amán (psicoanalís, psiquiatría). Sigmund Freud se refirmó en os estudios de caso ta desembolicar as suyas teorías psicoanaliticas; por exemplo, ell describe os detalles d'a cura psicoanalitica d'un pacient dito "l'hombre d'os lupos". L'estudio de caso tamién ye recomendato por os experimentadors. Skinner, doncas, escribió que cal millor alufrar una sola rata milentas d'horas que milentas de ratas mientres una hora cadaguna. Combinando as dos avantallas d'os estudios de caso, os estudios experimentals realizatos individualment en pacients con lesions cerebrals han menato enta descubrimientos importants sobre o funcionamiento d'os procesos cognitivos como a memoria. Asinas, o pacient Henry Molaison participó en estudios experimentals durando decadas.

Entrevista

A entrevista con un participant se tracta d'una situación a on o psicologo, experimentador u medico en planteya de qüestions directament a lo participant u a lo pacient. As entrevistas n'han a-saber-las d'esavantallas: a diferencia d'os qüestionarios anonimos, cheneran un efecto de deseyabilidat que menan a os participants a modificar lurs respuestas; ells no informan soque d'os procesos conscients d'os participants; manimenos, as motivacions d'un comportamiento son, en gran parti, inconscients; en definitiva, a qualidat d'a entrevista pende d'as qualidatz de l'experimentador.

Veyer tamién

• Conductismo.
• Droga.
• Ludopatía.
• Motivación.
• Recordanza humana.
• Psicolingüistica.
• Psicolochía medica.
• Psicolochía social.

Temas relacionaus

• Filosofía.
• Psicometría.
• Relichión.
• Sociolochía.
• Psicolochía social.
• Psicohistoria.

Vinclos externos

• (en) International Union of Psychological Science.
• (en) American Psychological Association: Ligallo Americán de Psicolochía.
• (fr) International Psy Congresses.
• (en) Psicolochía Online: Formación, autoaduya y consello online.
• (es) Portalpsicologia.org.
• (es) Psicocentro.com.
• (es) Directorio y Buscador de Psicolochía.
• (en)/(ca)/(es) Web sobre Psicolochía Social.