New Jersey
| stan | |||||
| 3. stan od 18 grudnia 1787 | |||||
| |||||
| Dewiza: Liberty and prosperity | |||||
| Państwo |  Stany Zjednoczone
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | Trenton | ||||
| Kod ISO 3166-2 | US-NJ | ||||
| Gubernator | Philip Murphy (D) | ||||
| Powierzchnia | 22 591 km²[1] | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
9 005 644[2] | ||||
| • gęstość | 438 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | UTC-05:00 UTC-04:00 | ||||
| Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA.svg)
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
New Jersey (wymowa:/nju:ˈdʒɜrzi/) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, nad Oceanem Atlantyckim.
Stolica Trenton (82,8 tys. mieszkańców, 2008). Największe miasta: Newark (277,7 tys. mieszkańców, 2012), Jersey City (247,5 tys. mieszkańców, 2010) i Paterson (149,2 tys. mieszkańców, 2000) należące do regionu metropolitalnego Nowego Jorku.
W New Jersey znajduje się jeden z trzech największych portów lotniczych metropolii nowojorskiej: Newark Liberty International Airport.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Około 1524 roku do wybrzeży New Jersey dotarł, pozostający w służbie króla Francji, podróżnik włoski Giovanni da Verrazzano. W 1609 roku dolny bieg rzeki, nazwanej później jego imieniem, badał Anglik Henry Hudson. Od ok. 1620 roku obszar dzisiejszego New Jersey zasiedlali Holendrzy i Szwedzi. W 1625 roku tereny te weszły w skład kolonii Nowa Szwecja, przyłączonej w 1655 roku do Nowych Niderlandów.
W 1664 roku zajęte przez Brytyjczyków, weszły w skład kolonii Nowy Jork, zostały jednak wkrótce wydzielone administracyjnie jako odrębna kolonia (Prowincja New Jersey). W 1776 roku New Jersey proklamowało niezależność od Anglii. W 1787 roku prowincja była jednym ze stanów-założycieli Unii.
Od początku XIX w. intensywny napływ imigracji europejskiej, m.in. z Polski.
W 2013 w stanie New Jersey zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci[3].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnia stanu w większości nizinna, jedynie w północno-wschodniej części pagórkowata i wyżynna.
New Jersey należy do najsilniej uprzemysłowionych stanów Stanów Zjednoczonych. Rozwinięty przemysł chemiczny, elektromaszynowy, odzieżowy, środków transportu. Intensywne rolnictwo i hodowla.
Wzdłuż wybrzeża oceanu są zlokalizowane liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe (najbardziej znane – Atlantic City).
Znajduje się tu w parku rozrywki Six Flags największy rollercoaster na świecie, który osiąga prędkość 206 km/h, wspinając się do 104 m n.p.m.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Stan New Jersey podzielony jest na 21 hrabstw.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan New Jersey liczy 8 791 894 mieszkańców, co oznacza wzrost o 377 597 (4,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 22,0% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety[4].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami są[5]:
- język angielski – 71,31%,
- język hiszpański – 14,59%,
- język włoski – 1,06%,
- język portugalski – 1,06%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według spisu z 2010 roku, 72,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (55,1% nie licząc Latynosów), 15,0% to Afroamerykanie, 10,1% to Azjaci, 2,2% miało rasę mieszaną, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 20,4% ludności stanu[4].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia włoskiego (16,1%), irlandzkiego (14,1%), afroamerykańskiego (13,5%), niemieckiego (10,6%), polskiego (5,7%) i portorykańskiego (5,4%). Obecne są także duże grupy (ponad 100 tys.) osób pochodzenia latynoskiego z Ameryki Południowej i Środkowej, osób pochodzenia angielskiego, „amerykańskiego”, hinduskiego, meksykańskiego, rosyjskiego, chińskiego, francuskiego, szkockiego, filipińskiego i arabskiego[6].
New Jersey ma największą populację Hindusów (370 tys.) wśród wszystkich stanów amerykańskich[7].
W kilku rejonach New Jersey, m.in. w Garfield, Wallington, Linden, Bayonne, Elizabeth, Clifton i Jersey City znajdują się duże skupiska Polonii amerykańskiej.
Religie[edytuj | edytuj kod]
Dane z 2014 r.[8]:
- katolicy – 34%,
- protestanci – 31% (głównie: baptyści, metodyści, bezdenominacyjni, kalwini, zielonoświątkowcy, luteranie, anglikanie i uświęceniowcy),
- brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści),
- żydzi – 6%,
- muzułmanie – 3%,
- pozostałe religie – 8% (w tym: prawosławni, hinduiści, New Age, mormoni, buddyści, świadkowie Jehowy, unitarianie uniwersaliści i bahaiści[9]).
Sport[edytuj | edytuj kod]
Sydney McLaughlin, mistrzyni olimpijska (2021) i rekordzistka świata w biegu na 400 metrów przez płotki, pochodzi i mieszka w New Jersey[10].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey, census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ Court: Same-sex marriages can start Monday in New Jersey (ang.). CNN. [dostęp 2015-04-29].
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-27] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-27].
- ↑ U.S. Census Bureau, 2012-2016 American Community Survey 5-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
- ↑ US States By Population of Hindus, WorldAtlas [dostęp 2019-01-27] (ang.).
- ↑ Adults in New Jersey. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ Tom Schad, Sydney McLaughlin sets world record; Dalilah Muhammad wins silver in 400 hurdles, The Enquirer [dostęp 2021-08-12] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- New Jersey – galerie zdjęć i informacje dotyczące najciekawszych miejsc w New Jersey
