Missisipi (stan)
| stan | |||||
| 20. stan od 10 grudnia 1817 | |||||
 Most Vicksburg nad rzeką Missisipi. | |||||
| |||||
| Dewiza: Virtute et armis | |||||
| Państwo |  Stany Zjednoczone
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | Jackson | ||||
| Kod ISO 3166-2 | US-MS | ||||
| Gubernator | Tate Reeves (R) | ||||
| Powierzchnia | 121 532 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
2 961 279 | ||||
| • gęstość | 24,4 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | UTC-06:00 UTC-05:00 | ||||
| Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
.svg)
Missisipi (ang. Mississippi; wymowa:/ˌmɪsɪˈsɪpi/) – stan w południowej części Stanów Zjednoczonych, położony nad Zatoką Meksykańską. Według spisu z 2020 roku liczy 2,96 mln mieszkańców[1].
Od zachodu sąsiaduje ze stanami Luizjana i Arkansas, od północy z Tennessee, od wschodu z Alabamą. Stolicą stanu jest Jackson (167 tys., 2017), a główny port morski to Gulfport (71,8 tys. mieszkańców, 2017).
Powierzchnia stanu wynosi 121,5 tys. km², głównie jest to teren nizinny o średniej wysokości 91 m n.p.m.[2]. Rzeka Missisipi, która wyznacza zachodnią granicę stanu, jest jedną z najdłuższych rzek na świecie[3].
Missisipi ma najwyższy odsetek ludności czarnoskórej wśród stanów USA, co jest spuścizną roli, jaką na tym obszarze odgrywało niewolnictwo[3]. W 1860 roku Missisipi miało największy udział w kraju w produkcji bawełny, a niewolnicy stanowili 55% populacji stanu[4].
Pisownia nazwy[edytuj | edytuj kod]
W języku polskim prawidłowa postać nazwy stanu i rzeki to Missisipi[5][6]; jest to przykład tzw. egzonimu. W języku angielskim i wielu innych językach świata prawidłowa pisownia to Mississippi (dwa razy podwójne „s”, podwójne „p”).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jako pierwsi Europejczycy przybyli do Missisipi w 1540 Hiszpanie z ekspedycji Hernanda de Soto[7]. W XVII wieku rozpoczął się napływ osadników francuskich. W 1682 René-Robert Cavelier de La Salle objął w imieniu Ludwik XIV dolinę rzeki Missisipi (Luizjana)[8]. Od 1763 obszar ten należał do Wielkiej Brytanii, od 1783 do Stanów Zjednoczonych[9]. Od 1817 ma status samodzielnego stanu[10]. W czasie wojny secesyjnej należał do Konfederacji[11]. W 1870 został ponownie przyjęty do Unii[12][9]. Działał tu Ku Klux Klan[13][9].
Literatura[edytuj | edytuj kod]
Z Missisipi pochodził pisarz William Faulkner[14], laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 1949 rok. Pisarz w cyklu swoich powieści opisywał fikcyjne hrabstwo Yoknapatawpha położone w Missisipi i wzorowane na jego rzeczywistych miejscach. Z tego stanu wywodził się także dramaturg Tennessee Williams[15].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Stan rolniczy[a][16], najsłabiej zurbanizowany[17] i najuboższy w kraju (ma najmniejszy spośród wszystkich stanów Stanów Zjednoczonych PKB na 1 mieszkańca, który w 2014 roku wynosił 31551 USD[18]).
W 2016 oszacowano 7,6 mld USD przychodu oraz 29% zatrudnienia bezpośredniego i pośredniego w sektorze rolniczym. Najważniejsze znaczenie w tym sektorze mają hodowla drobiu i produkcja jaj (2,9 mld USD szacowanego przychodu), leśnictwo (1,4 mld USD), produkcja nasion soi (1 mld USD), uprawa bawełny (442 mln USD), kukurydzy (436 mln USD), hodowla bydła i cieląt (315 mln USD), hodowla sumów – stan Missisipi jest ich największym producentem świecie[19] (169 mln USD), uprawa ryżu (139 mln USD), produkcja siana (129 mln USD), uprawa batatów (116 mln USD), roślin ogrodniczych (105 mln USD) oraz hodowla nierogacizny (92 mln USD). Pewne znaczenie mają również orzeszki ziemne, produkcja mleka, uprawa pszenicy oraz sorgo (łącznie 66 mln USD szacowanego przychodu w 2016 roku)[20].
Oprócz rolnictwa najważniejsze znaczenie w gospodarce stanu mają: przetwórstwo, rybołówstwo, hazard oraz eksploatacja ropy naftowej i gazu ziemnego[b][16][21].
Większe miasta[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Miasto | Hrabstwo | Liczba mieszkańców (2017)[22] | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Jackson | Hinds | 166 965 | ||
| 2 | Gulfport | Harrison | 71 822 | ||
| 3 | Southaven | DeSoto | 54 031 | ||
| 4 | Hattiesburg | Forrest i Lamar | 46 377 | ||
| 5 | Biloxi | Harrison | 45 908 | ||
| 6 | Tupelo | Lee | 38 114 | ||
| 7 | Meridian | Lauderdale | 37 940 | ||
| 8 | Olive Branch | DeSoto | 37 435 | ||
| 9 | Greenville | Washington | 30 686 | ||
| 10 | Horn Lake | DeSoto | 27 095 |
.jpg)
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Missisipi liczy 2 967 297 mieszkańców, co oznacza wzrost o 122 651 (4,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,3% populacji, 23,9% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,5% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,5% ludności stanu stanowią kobiety[23].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami są[24]:
- język angielski – 96,18%,
- język hiszpański – 2,29%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2019 roku, 58,0% mieszkańców stanowiła ludność biała (56,3% nie licząc Latynosów), 38,0% to czarnoskórzy lub Afroamerykanie, 1,5% miało rasę mieszaną, 1,0% to Azjaci, 0,5% to rdzenna ludność Ameryki, 0,01% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 3,0% ludności stanu[25].
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (10,2%), irlandzkiego (6,4%), angielskiego (6,7%) i niemieckiego (4,9%). Obecne są także duże grupy osób pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (86,8 tys.), francuskiego (71,8 tys.), meksykańskiego (51,2 tys.) i włoskiego (47 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 12,3 tys.[26]
Religia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Dane z 2014 roku[27]:
- protestantyzm – 77% (w większości baptyści, ale także metodyści, zielonoświątkowcy, campbellici, prezbiterianie i inni)
- bez religii – 14%
- katolicyzm – 4%
- mormoni – 1%
- pozostali chrześcijanie – 1%
- pozostałe religie – 2%.
Polityka[edytuj | edytuj kod]
Missisipi jest najbardziej konserwatywnym stanem w USA, z 50% mieszkańców uważających się za konserwatystów, 29% mieszkańców jest umiarkowanych, a 12% liberalnych[28]. W wyborach prezydenckich od 1980 roku nieprzerwanie zwyciężają Republikanie. W wyborach w 2020 roku na Donalda Trumpa swój głos oddało 57,6% wyborców[29].
W 2004 roku wyborcy z Missisipi zatwierdzili stanową poprawkę do Konstytucji zakazującą małżeństw osób tej samej płci i zakazującą uznawania takich małżeństw zawieranych poza stanem. Poprawka została zatwierdzona stosunkiem głosów 86% do 14%[30].
Sondaż przeprowadzony w 2014 roku przez Pew Research Center wykazał, że 59% populacji stanu popiera zakaz aborcji we wszystkich lub w większości przypadków, podczas gdy tylko 36% populacji jest zdania, że aborcja powinna być legalna we wszystkich lub w większości przypadków[31].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W 2000 roku.
- ↑ Wpływ danego przemysłu na gospodarkę oszacowano na podstawie danych o bezrobociu w lipcu 2014 roku, zmian pozarolniczych list płac w okresie od czerwca do lipca 2014, PKB na 1 mieszkańca w 2013 r., konsumpcji na 1 mieszkańca w 2012 roku, średniorocznych płac w 2013 roku, eksportu w 2013 roku w przeliczeniu na 1 mieszkańca oraz wydatków rządowych w 2012 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ US Census Bureau, 2020 Census Apportionment Results, The United States Census Bureau [dostęp 2021-05-14] (ang.).
- ↑ Missisipi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-04-15].
- ↑ a b Casey Leins, 10 Things to Know About Mississippi, US News, 2018 [dostęp 2021-05-14] (ang.).
- ↑ Cotton in a Global Economy: Mississippi (1800-1860), mshistorynow.mdah.state.ms.us [dostęp 2021-05-14] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-15].
- ↑ Wielki słownik ortograficzny PWN [1].
- ↑ Missisipi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-12-17].
- ↑ Hernando de Soto, explorer (c. 1500–1542) (ang.). biography.com. [dostęp 2017-04-14].
- ↑ René-Robert Cavelier, sieur de La Salle, French explorer (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2017-04-15].
- ↑ a b c Missisipi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-04-15].
- ↑ Mississippi state, United States (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2017-04-14].
- ↑ John F. Marszalek, Clay Williams: Mississippi Soldiers in the Civil War (ang.). mshistorynow.mdah.ms.gov. [dostęp 2017-04-15].
- ↑ Andrew Glass: Mississippi readmitted to the Union Feb. 23, 1870 (ang.). politico.com. [dostęp 2017-04-15].
- ↑ Ku Klux Klan, hate organization, United States (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2017-04-15].
- ↑ William Faulkner, American author (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2017-04-14].
- ↑ Tennessee Williams, American playwright (ang.). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2017-04-14].
- ↑ a b Jeff Smith: Top 5 Industries in Mississippi: Which Parts of the Economy Are Strongest?. Newsmax Media, 2015. [dostęp 2017-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-23)].
- ↑ Westley F. Busbee, Jr: Mississippi: A History. Southern Gate, Chichester, West Sussex, UK: John Wiley & Sons, 2014, s. 356. ISBN 11-18-755901.
- ↑ Broad Growth Across States in 2014. U.S. Bureau of Economic Analysis, 2015. [dostęp 2017-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-30)].
- ↑ Economy of Mississippi State. Economy Watch, 2010. [dostęp 2017-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-11)].
- ↑ Mississippi Agriculture Overview. Mississippi Department of Agriculture, 2016. [dostęp 2017-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-24)].
- ↑ Andy Kiersz, Elena Holodny: RANKED: The 50 US State Economies From Worst To Best. Business Insider Inc, 2014. [dostęp 2017-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-19)].
- ↑ Biggest Cities in Mississippi, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-01-26].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Mississippi; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-26] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-26].
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05), data.census.gov [dostęp 2021-05-14].
- ↑ 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP02), data.census.gov [dostęp 2021-05-14].
- ↑ Adults in Mississippi. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2015-11-28].
- ↑ Most Conservative States 2021, worldpopulationreview.com [dostęp 2021-05-14].
- ↑ Mississippi Presidential Election Voting History, 270toWin.com [dostęp 2021-05-14].
- ↑ Joseph A. Ranney, A Legal History of Mississippi: Race, Class, and the Struggle for Opportunity, Univ. Press of Mississippi, 23 kwietnia 2019, ISBN 978-1-4968-2259-8 [dostęp 2021-05-14] (ang.).
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, Pew Research Center's Religion & Public Life Project [dostęp 2021-05-14] (ang.).
