Sewejarige Oorlog
| Sewejarige Oorlog | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Alliansies en gebiede van die partye tydens die Sewejarige Oorlog ██ Groot-Brittanje, Pruise, Portugal en bondgenote ██ Frankryk, Spanje, Oostenryk, Rusland, Swede en bondgenote | |||||||||
| |||||||||
| Strydende partye | |||||||||
.svg){kind=small} Pruise
|
 Frankryk
| ||||||||
| Aanvoerders | |||||||||
Frederik II
|
Lodewyk XV
| ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Die Sewejarige Oorlog (1756–1763) was 'n oorlog tussen die Pruise, Groot-Brittanje/Kurhannover en Portugal aan die een kant en Oostenryk, Frankryk, Rusland en Spanje aan die ander kant. Byna al die groot Europese moondhede van destyds het daaraan deelgeneem; ook kleiner en middelslaglande was betrokke.
Die oorlog is in Middel-Europa, Portugal, Noord-, Sentraal- en Suid-Amerika, die kus van Wes-Afrika, Indië, die Filippyne en op die oseane geveg; daarom beskou historici dit soms as 'n wêreldoorlog.[1] Terwyl Pruise, Oostenryk en Rusland hoofsaaklik om oorheersing in Sentraal-Europa gestry het, het Frankryk en Groot-Brittanje ook oor die oppergesag in Noord-Amerika en Indië oorlog gevoer. Hoewel op die verskillende teaters van die oorlog nuwe strategieë van oorlogvoering gebruik is, was die Sewejarige Oorlog een van die laaste kabinet-oorloë.
Uit 'n globale perspektief was dit oor die geografiese en politieke magsbalans in Europa en die byvoeglike kolonies; oor die invloed op Trans-Atlantiese seeroetes; oor die oorheersing van buite-Europese basisse soos in Afrika of Indië; sowel as handelsvoordele.
In die geskiedskrywing van sommige lande is die oorlog alternatiewelik na vegters in die onderskeie teaters genoem: Die "Franse en Indiaanse Oorlog" (French and Indian War) soos dit in die Verenigde State bekend staan sowel as onder baie Engelssprekende Kanadese, of die "Oorlog van Verowering (La guerre de la Conquête) soos dit in Franssprekende Kanada bekend staan, terwyl dit die Sewejarige Oorlog deur ander in Engelssprekende Kanada genoem word (Noord-Amerika, 1754–1763), Pommerse Oorlog (met Swede en Pruise, 1757–1762), Derde Karnatiese Oorlog (op die Indiese subkontinent, 1757–1763) en Derde Silesiese Oorlog (met Pruise en Oostenryk, 1756–1763). In Pruise was territoriale belange onmiddellik in die voorgrond.[2] Die Britse inval van die Filippyne in 1762 is van 'n Spaanse perspektief Ocupación británica de Manila genoem.[3]
Die konflik tussen Groot-Brittanje en Frankryk het in 1754–1755 uitgebreek, nadat die Britte omstrede Franse posisies in Noord-Amerika aangeval en honderde Franse skepe in beslag geneem het. Intussen het die stygende krag Pruise met Oostenryk om oorheersing, binne en buite die Heilige Romeinse Ryk, in Sentraal-Europa gesukkel.
In 1756 het die groot-moondhede "hul vennote omgeskakel"; Pruise stig 'n alliansie met Groot-Brittanje, terwyl die tradisionele vyande Frankryk en Oostenryk dieselfde doen. Kleiner Duitse lande (veral Hannover) en later Portugal het by 'n Anglo-Pruisiese alliansie aangesluit. Die Oostenryks-Franse alliansie het Swede, Sakse en later Spanje ingesluit. Die Russiese Ryk was oorspronklik inlyn met Oostenryk, maar het met die troonopvolging van tsaar Pieter III in 1762 kante oorgeskakel en soos Swede 'n aparte vrede met Pruise gesluit.
Die oorlog eindig in 1763 en die verskillende vegters sluit in Februarie onderskeie vredesverdrae. Die Verdrag van Parys is deur Frankryk, Spanje en Groot-Brittanje gesluit, en die Verdrag van Hubertusburg deur Sakse, Oostenryk en Pruise. Die oorlog is in Europa gekenmerk deur beleërings en brandstigting van dorpe asook deur gevegte met swaar verliese. Altesame het daarin tussen 900 000 140 0000 mense gesneuwel.
Die oorlog was 'n sukses vir Groot-Brittanje, wat die grootste deel van Nieu-Frankryk in Noord-Amerika, Spaans-Florida, sommige individuele Karibiese eilande in Wes-Indië, die kolonie van Senegal aan die kus van Wes-Afrika en die superioriteit oor die Franse buiteposte op die Indiese subkontinent ontvang het.
Die inheemse Amerikaanse stamme is uitgesluit van die vredesooreenkomste; egter as bondgenote van Frankryk is dit onwaarskynlik dat vir hulle as party van die verdrag voordelig sou wees. 'n Daaropvolgende konflik, bekend as Pontiac se Oorlog, was ook onsuksesvol om hulle te help om terug te keer na hul voor-oorlogse status.
In Europa het die oorlog vir Pruise rampspoedig begin, maar deur 'n kombinasie van geluk en suksesvolle strategie behaal koning Frederik II die Pruisiese posisie en behou die status quo ante bellum aan die einde van die oorlog. Die betrokkenheid van Portugal, Spanje en Swede het hulle nie na hul eertydse status as groot magte gelei nie. Terwyl Frankryk baie van sy kolonies verloor het en met 'n swaar oorlogskuld opgesaal is, het Spanje Florida verloor, maar Frans-Louisiana en sy kolonies soos Kuba en die Filippyne weer beheer wat deur die Britte tydens die oorlog beset is.
Verwysings[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sewejarige Oorlog.
- ↑ (en) Bowen, HV (1998). War and British Society 1688–1815. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. p. 7. ISBN 0-521-57645-8.
- ↑ (de) Salisch, Marcus von: Der Siebenjährige Krieg – ein erster „Weltkrieg“ Militaermuseum-Brandenburg-Preussen. online
- ↑ (de) Füssel, Marian: Der siebenjährige Krieg. Ein Weltkrieg im 18. Jahrhundert. C. H. Beck Verlag, München 2010, ISBN 3-406-60695-4.
Bronne[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Duitse Wikipedia- Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
- Geskiedenis van Duitsland
- Geskiedenis van Indië
- Geskiedenis van Kanada
- Geskiedenis van Oostenryk
- Geskiedenis van Portugal
- Geskiedenis van Rusland
- Geskiedenis van Spanje
- Geskiedenis van Swede
- Geskiedenis van die Filippyne
- Geskiedenis van die Verenigde Koninkryk
- Geskiedenis van die Verenigde State van Amerika
- Oorloë