Գլխավոր էջ

Վիքիպեդիա

Ազատ հանրագիտարան, որը կարող է խմբագրել յուրաքանչյուր ոք։

Շաբաթվա հոդված

Առյուծ (լատ.՝ Panthera leo), կատվազգիների ընտանիքի գիշատիչ կաթնասուն, որը համարվում է նաև հովազների ցեղի չորս խոշոր ներկայացուցիչներից մեկը։ Առյուծները խոշոր չափերի մկանոտ, բաշավոր կատուներ են, որոնց արտաքին բնութագրիչներն են կարճ, կլորավուն գլուխը, ցածր պարանոցը, շրջանաձև ականջները, ինչպես նաև երկար և մազոտ պոչը։ Առյուծների մոտ հստակորեն արտահայտված է սեռական տարբերակվածությունը (դիմորֆիզմը)․ արուների միջին համեմատական քաշը կազմում է 150-250 կգ, էգերինը՝ 120-182 կգ։ Ի տարբերություն էգերի՝ արուներն ունեն կրծքավանդակը և պարանոցը ծածկող բաշ, որն էլ այս տեսակի գլխավոր տարբերակիչ առանձնահատկությունն է։ Առյուծներն ապրում են խմբերով․ դասական փրայդը կազմված է մի քանի ազգակից արուներից, չափահաս էգերից և ձագերից՝ կորյուններից։

Առյուծները ակտիվ գիշատիչներ են և կարևոր նշանակություն ունեն շրջակա միջավայրի կենսաբազմազանության ձևավորման և պահպանության համար։ Առյուծների խմբի որոշ առանձնյակներ հայտնի են որպես մարդակերներ, թեպետ սա տեսակի սննդառության ուղղակի բնութագրիչներից չէ։

Պայմանականորեն, առյուծները բնակվում են խոտածածկ տարածություններում և ազատ սավաննաներում։ Մյուս մեծ կատուների համեմատությամբ՝ առյուծները շատ ավելի ընտելացած են ցերեկային կենսակերպին, սակայն որոշ հանգամանքներից ելնելով կարող են ակտիվություն ցուցաբերել նաև գիշերային ժամերին։ Պլեյստոցենի ժամանակաշրջանում այս կենդանիները տարածված են եղել ամբողջ Եվրասիայում, Աֆրիկայում և Հյուսիսային Ամերիկայում, սակայն ներկայումս վերջիններիս պոպուլյացիաները պահպանվել են բացառապես Ենթասահարական Աֆրիկայում և արևմտյան Հնդկաստանի մի փոքր հատվածում։

1996 թվականին առյուծները ԲՊՄՄ Համաշխարհային Կարմիր գրքում գրանցվել են որպես «խոցելի տեսակներ»․ միայն 1990-ական թվականներից ի վեր Աֆրիկայում առյուծների թվաքանակը նվազել է 43%-ով։ Ներկայումս այս կատվազգիները գլխավորապես հանդիպում են բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում։ Թեպետ առյուծների կրճատման բնական պատճառներն ամբողջությամբ հայտնի չեն, այնուամենայնիվ, հարկ է նշել մարդու կենսագործունեության անուղղակի ներգործության բացասական հետևանքների մասին։

Առյուծների կերպարը մշակույթում ամենամեծ տարածումը գտած կենդանական խորհրդանիշներից է, որն ամենատարբեր ձևերով ուղեկցել է մարդկությանը՝ իր պատմության ամբողջ ընթացքում։ Առյուծների պատկերով կանգնեցվել են արձաններ, նրանց մասին հյուսվել են լեգենդներ և առասպելներ, ինչպես նաև վերջիններս կերպարը դարձել է տարբեր պետությունների ազգային խորհրդանիշների բաղկացուցիչ մաս։ Հնագույն աղբյուրները վկայում են դեռևս վաղ շրջանում Հռոմեական կայսրությունում առյուծների վարժեցման մասին։ Այս կատվազգիների հնագույն նկարներ են հայտնաբերվել հազարամյակների պատմություն ունեցող Լասկոյի և Շովեի քարանձավներում։ Առյուծը պատկերված է նաև Հայաստանի և քաղաքամայր Երևանի զինանշաններին․․․ Ավելին⇒

Նորություններ

Շարունակվող իրադարձություններ՝ Ռուս-ուկրաինական պատերազմ (2022) • COVID-19 համավարակն աշխարհում / Հայաստանում • Ադրբեջանական զինուժի ներխուժումը Հայաստան

Ռուսաստանի Դաշնությունը ներխուժել է Ուկրաինա։
Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետության և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետության անկախությունը ճանաչելու մասին։
Կառլա Սիմոնի «Ալկարաս» կինոնկարը արժանացել է 2022 թվականի Բեռլինի կինոփառատոնի «Ոսկե արջ» կինոմրցանակին։
Փետրվարի 3-ին փետրվարի 3-ին Նիգերիայում «Trinity Spirit» նավթարդյունահանող նավի վրա պայթյուն է տեղի ունեցել։
Գուրբանգուլի Բերդիմուհամեդովը հայտարարել է, որ պատրաստվում է հրաժարական տալ մարտին կայանալիք արտահերթ նախագահական ընտրություններից հետո։
Փետրվարի 3-ին Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետության երկրորդ խալիֆ Աբու Իբրահիմ ալ-Հաշիմի ալ-Քուրաշին մահացել է ամերիկյան հատուկ ջոկատայինների գործողության ժամանակ։
Փետրվարի 4-ին Պեկինում հանդիսավոր արարողությամբ սկսել են 2022 թվականի Ձմեռային օլիմպիական խաղերը։
Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը հունվարի 23-ին հրաժարական է տվել և նախագահի լիազորությունները ստանձնել է ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը։
Պերուի նավահանգստային քաղաք Կալաոյում նավթի արտահոսք է տեղի ունեցել օվկիանոս։
Օվկիանիայում Տոնգա արշիպելագի Հունգա-Տոնգա-Հունգա-Հաապայ կղզում հրաբուխ է ժայթքել։
Բելգիացի-բրիտանացի օդաչու Զառա Ռադերֆորդը դարձել է ամենաերիտասարդ կինը, որ միայնակ թռիչք է կատարել աշխարհի շուրջ։
Պարենի համաշխարհային գները հասել են վերջին տասը տարվա առավելագույն ցուցանիշին՝ նախորդ տարվա ցուցանիշը գերազանցելով ավելի քան 30%-ով։
Պերուի կառավարությունը բնապահպանական աղետ է հայտարարել նավթի արտահոսքի պատճառով:

Վերջերս մահացածներ՝ Մասիս Գրիգորյան • Մարտին Երիցյան • Լևոն Չաուշյան • Սարգի Մուրադյան • Էդուարդ Ակոպով

Հաջորդ թողարկում | Պահոց | Խմբագրել

Գիտե՞ք, որ․․․

...հնում կանայք այս բույսի հյութը կաթեցնում էին աչքերի մեջ, որ բբերը լայնանան և աչքերում հայտնվի առանձնահատուկ փայլ։
...այս ժամացույցի աշտարակը 1504 թվականին օգտագործվել է որպես կալանավայր։
...նա ոչ միայ իր երեկ զավակների, այլև գյուտարարների մայր էր համարվում։
...երաշտի ժամանակ այս գետի հունում կարելի է տեսնել սպիտակ աղի՝ անապատի ավազի վրա առաջացրած գեղեցիկ պատկերները։
...այս ջրային կաթնասունների մեծամասնությունը չեն տեսնում իրենց առջևի առարկաները և առարկաները քննելիս պառկում են կողքի և ուսումնասիրում դրանք սկզբում մեկ աչքով, հետո՝ մյուս:
...այս լեռան անունով է կոչվել Չեխիայի քաղաքներից մեկը։
... ամենաթափանցիկ օվկիանոսային ջրերն են համարվում Անտարկտիդայի ափերին այս ծովի ջրերը։
... այս խմիչքի արտադրության վրա սկզբում ծախսվել էր 70 դոլար, իսկ գովազդի վրա՝ 7996 դոլար, այսինքն առաջին տարին եղել էր վնասով։
Հաջորդ թողարկում | Արխիվ | Խմբագրել

Ներկայացում

Վիքիպեդիան առցանց, բազմալեզու, խմբակային հանրագիտարանային նախագիծ է, որն աշխատում է վիքի ձևաչափով։ Նախագիծը նպատակ ունի տրամադրել ազատ, հավաստի և ստուգելի բովանդակություն, որը յուրաքանչյուրը կարող է փոփոխել և բարելավել։

Վիքիպեդիան առաջնորդվում է հիմնարար սկզբունքներով, իսկ բովանդակությունը հրապարակվում է Creative Commons BY-SA արտոնագրի ներքո։ Այն կարելի է պատճենել և օգտագործել՝ պահպանելով սույն արտոնագրի պայմանները։ Վիքիպեդիայում ողջ տեղեկատվությունը ներկայացված է ազատ, առանց գովազդի և իր օգտագործողների անձնական տվյալների օգտագործման։

Վիքիպեդիայի հոդվածների հեղինակները կամավորներն են։ Նրանք կոորդինացնում են իրենց ջանքերը համաձայն համայնքում ընդունված կանոնների և ուղեցույցների ու առանց առաջնորդների։

Այս պահին Հայերեն Վիքիպեդիայում կա՝
290 695 հոդված	583 ակտիվ խմբագիր

Համագործակցություն

Վիքիպեդիան հանրագիտարան է, որն ստեղծվել և զարգանում է քեզ նման այցելուների կողմից։ Այստեղ գործում է «մեկը բոլորի համար, բոլորը՝ մեկի համար» սկզբունքը։

Առաջին անգա՞մ ես փորձում. օգտվի՛ր օգնության դասընթացից։ Չգիտես՝ ինչի՞ց սկսել. ահա մի քանի խորհուրդ։

Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։

Նախագծի էջ | Հաջորդ թողարկում

Այս օրը պատմության մեջ

1445 թ. - ծնվել է Սանդրո Բոտիչելլին, վերածննդի իտալացի նկարիչ (մահ. 1510)։
1565 թ. - հիմնադրվել է Ռիո դե Ժանեյրոն, Հարավային Ամերիկայի ամենամեծ քաղաքներից մեկը։
1810 թ. - ծնվել է Ֆրեդերիկ Շոպենը, լեհ նշանավոր կոմպոզիտոր (մահ. 1849)։
1872 թ. - ԱՄՆ-ում բացվեց աշխարհում առաջին ազգային պարկը՝ Ելոուսթոունը։
1892 թ. - ծնվել է Ռյունոսկե Ակուտագավան, ճապոնացի դասական գրող (ինքնասպան է եղել 1927 թ.)։
1901 թ. - ծնվել է Սարմենը, հայ բանաստեղծ, ԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ (մահ. 1984)։
1992 թ. - Բոսնիա և Հերցոգովինան իրենց անկախ են հայտարարում Հարավսլավիայից։
1994 թ. - ծնվել է Ջասթին Բիբերը, կանադացի աշխարհահռչակ երգիչ։
2008 թ. - Երևան քաղաքում ՀՀ նախագահի ընտրությունների բողոքարկման ցույցերի ժամանակ տեղի ունեցան բախումներ ոստիկանության և ցուցարարների միջև, արդյունքում զոհվեց 10 մարդ։