Kuipers was gewaarschuwd, maar kocht in 2020 toch softwaresysteem om ziekenhuisbedden te tellen

Kuipers gaf in november 2020 toestemming voor de aankoop van het systeem dat bijna realtime de beddencapaciteit inzichtelijk moet maken. Ruim een jaar na aanschaf geeft het systeem, waar in totaal al 1,2 miljoen euro aan is uitgegeven, voor een meerderheid van ziekenhuizen nog steeds geen bruikbare data door.

In de beginperiode van de coronapandemie zocht het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS), waarvan Kuipers voorzitter was, naar manieren om covidpatiënten zo goed mogelijk te spreiden. Daarvoor was inzicht in de beddencapaciteit van de ziekenhuizen cruciaal. Ziekenhuizen werkten al met twee systemen – zorgcapaciteit.nl en NICE – die handmatig werden ingevuld. Het LCPS wenste een beter en geautomatiseerd systeem. Daarop werd het bedrijf 2TWNTY4 – later omgedoopt tot LPZ (Landelijk Platform Zorgcoördinatie) – ingeschakeld. Opmerkelijk daarbij was dat twee mede-oprichters van het bedrijf, Marcel de Jong en Ton van Werkhoven, als adviseur verbonden waren aan Kuipers’ LCPS. De Jong deed afstand van zijn belangen, Van Werkhoven niet.

Belangenverstrengeling of niet

Volgens het LNAZ was er geen sprake van belangenverstrengeling bij de overname van het bedrijf, ook al hadden twee medewerkers van Kuipers daar belangen in. Een woordvoerder: ‘Van Werkhoven en De Jong hebben van meet af aan persoonlijke belangen gehad en dit is vanaf de start transparant geweest voor alle betrokkenen. We hebben erop toegezien dat de persoonlijke belangen niet van invloed waren op onze besluitvorming.’

In eerste instantie werd het systeem van LPZ ‘kosteloos’ beschikbaar gesteld aan ziekenhuizen, al moest wel voor advies en begeleiding worden betaald. De belofte van het bijna ‘realtime’ inzichtelijk maken van de beschikbare beddencapaciteit bleek toen al moeilijk haalbaar. Dat heeft volgens betrokkenen te maken met de werkwijze in ziekenhuizen, waarbij de beddencapaciteit afhankelijk is van vele factoren, zoals de duur van een operatie, de beschikbaarheid van personeel, de agenda van de ic en van externe factoren zoals ongevallen.

In veel ziekenhuizen wordt de inschatting van de ic-capaciteit ’s ochtends en ’s avonds door een teamleider gedaan. Een intensivist uit een middelgroot ziekenhuis: ‘Dat is een hartstikke analoog proces. Als ik dat wil automatiseren moet ik vele mensen aannemen die de hele dag door het systeem wijzigen en aanvullen.’

Waarschuwingen

Dit is een van de redenen waarom het landelijk netwerk van medisch informatiespecialisten (CMIO) al eerdere waarschuwde tegen het opleggen van het LPZ-systeem: het systeem genereert onbetrouwbare data en de bestaande systemen voldoen. Na meerdere incidenten met LPZ – waarbij ambulances met ernstig zieke covidpatiënten naar ziekenhuizen reden waar volgens het systeem een bed vrij was, wat bij aankomst niet zo bleek te zijn – riep ook de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) op om de twee andere systemen te gebruiken en dat van LPZ te negeren.

Ondanks deze zorgen, drukte het LCPS invoering van het nieuwe systeem door en werd uiteindelijk het hele bedrijf 2TWNTY4 overgenomen voor 700 duizend euro. De naam werd vanwege alle commotie veranderd, zegt mede-oprichter Ton van Werkhoven. ‘Ik heb tegen Kuipers gezegd dat het misschien handig was om de naam te veranderen vanwege alle berichtgeving.’ In november 2020 gaf Kuipers met instemming van het ministerie van VWS toestemming de aandelen van het achterliggende bedrijf over te nemen en het LPZ-systeem verder door te ontwikkelen.

Er werd geen aanbesteding gedaan omdat volgens het LNAZ de aanbestedingswet niet van toepassing was. Ook het ministerie van VWS meent dat op grond van ‘spoed’ een aanbesteding niet noodzakelijk was. Academische ziekenhuizen, die geld afdragen aan het LNAZ, zijn wel aanbestedingsplichtig.

De overname leidde niet alleen bij ziekenhuizen tot gefronste wenkbrauwen, maar ook bij commerciële concurrenten. Volgens ict-bedrijf Finalist, dat tot voor kort betrokken was bij het in kaart brengen van de patiëntencapaciteit, is het zonder aanbesteding aankopen van LPZ ‘onrechtmatig’ geweest. Finalist voelt zich tekortgedaan door LNAZ en Kuipers, zo valt te lezen in een brief die in januari werd gestuurd. Volgens het bedrijf zijn onder andere de regels voor staatssteun overtreden.

Schadevergoeding

‘De applicatie Zorgcapaciteit.nl die we in opdracht van de Nederlandse vereniging van ziekenhuizen (Nvz) ontwikkelden en beheerden, is jarenlang in gebruik geweest’, zegt Martijn van Breukelen, financieel directeur van Finalist. ‘Aan het begin van de coronacrisis kwam opeens dat LPZ om de hoek kijken. Tegen de wil van de ziekenhuizen in is hun systeem gepusht, ook al werkte het gewoon niet goed. We hebben geen enkele transparantie gekregen waarom de voorkeur werd gegeven aan een ander systeem. Europese aanbestedingsregels zijn niet gevolgd en wat ons betreft is er de schijn van vriendjespolitiek.’ Finalist eist een schadevergoeding.

Dat er inmiddels nog eens voor 480 duizend euro is geïnvesteerd in de doorontwikkeling bewijst volgens Van Breukelen dat het nieuw aangekochte systeem niet goed functioneert. ‘Er is nu al meer uitgegeven aan dit systeem dan de afgelopen tien jaar aan onze applicatie.’ Volgens Finalist is ook de klus om LPZ verder te ontwikkelen zonder aanbesteding gegund aan een ander IT-bedrijf: Furore.

LNAZ wijst de bezwaren van Finalist van de hand. Volgens een woordvoerder van de organisatie bood LPZ een applicatie aan die ‘realtime’ een overzicht kon geven van de patiëntencapaciteit. Het systeem Zorgcapaciteit.nl van Finalist zou daar niet toe in staat zijn. Bij gebrek aan een alternatief is daarom tijdens de coronacrisis besloten om LPZ over te nemen.

‘Goed systeem’

Jacco Schutte, een van de uitgekochte oprichters van LPZ, bestrijdt dat het systeem niet goed werkte. ‘Al voor de coronacrisis hadden we vijftig ziekenhuizen als klant. Dat zou niet gebeurd zijn als het een slecht product was. Daarom heeft Kuipers ons meteen gevraagd om te helpen toen hij verantwoordelijkheid kreeg om via LCPS de spreiding van patiënten in goede banen te leiden. We hebben het systeem 1,5 jaar geleden overgedragen en het LNAZ heeft een uitgebreide review gedaan. Ik ken de actuele status niet, maar toen wij het verkochten, functioneerde het systeem goed.’

Volgens het LNAZ gebruikt ‘ongeveer de helft van de ziekenhuizen’ het LPZ voor ‘near realtime inzage in de beddencapaciteit’. Maar de interne weergave van het systeem van deze week, ingezien door de Volkskrant, zegt iets anders: er is slechts 1 regio volledig aangesloten (Rotterdam), de overige 10 regio’s functioneren niet of niet goed. Dat betekent dat data ontbreken of incompleet zijn. De overgrote meerderheid van ziekenhuizen, zo laat het interne overzicht zien, levert geen data aan over klinische bedden – ic-capaciteit en klinische afdeling. Terwijl de coronapiek alweer over de vierde golf heen is.

Een chief medical officer uit een middelgroot ziekenhuis die anoniem wil blijven: ‘Voor een investering met publiek geld van 1,2 miljoen euro is het allemaal wel heel erg mager.’ Een andere chief medical officer, die in een een academisch ziekenhuis werkt en eveneens anoniem wil blijven: ‘Er bestaat geen enkel geautomatiseerd systeem dat realtime de daadwerkelijk beschikbare bedden kan weergeven en tegelijkertijd rekening houdt met de mensen die voor die bedden moeten zorgen.’