Afrika
.svg) | |
| Da'irah | 30,221,532 km² (11,668 mil²) |
|---|---|
| Jeumeulah ureueng duek | 1,032,532,974[1] (2011, keu-2) |
| Padat ureueng duek | 30.51/km2 (about 80/sq mi) |
| Demonim | Sukèë Afrika |
| Neugara | 54 |
| Da'irah watèe | UTC-1 keu UTC+4 |
Afrika nakeuh beunuwa paléng rayek keuduwa di dônya ngön paléng le ureuëng lheuëh Asia. Luwaih wilayah 30.224.050 km2 rôh lam nyan pulo-pulo silingkajih. Meusaho 6% bak jeumeulah luwah ruëng dônya. Ngön 1,0 miliar ureuëng duëk, nyan jeut jipeuna 15% nibak ureuëng duëk lam dônya nyoë. Afrika ban silingkajih dikeuliléng le La'ôt Mèditerania röt barôh, lom na chit Terusan Suèz ngön La'ôt Mirah man sipanyang semenanjung Sinai röt timu laôt. Beunuwa nyoë chit rôh Madagaskar lom pulo-pulo la'én. Jinoë hat di Afrika kana 54 neugara nyang ka jiakô meudèëlat peunoh.
Tarèh[peusaneut | peusaneut nè]
Narit Afrika nè jih nibak bahsa latén, Africa terra "tanoh Afri", keu teupeuleumah röt barôh beunuwa nyoë nakeuh neuduëk sinan Tunisia, nyang jituri seubagoë neuduëk bansa Romawi nibak Afrika. Afrika nakeuh mula phôn na seuneuduëk manusiya, bak beunuwa nyoë manusiya leuhnyan meuluwah trôk bak beunuwa-beunuwa laén.
Bumoë[peusaneut | peusaneut nè]
Afrika nakeuh nyang paléng rayek nibak lhèë boh beunuwa nyang neuduëk jih röt blah teunong ruëng dônya. jipeucré nibak Iërupa lé laôt Mèditerania. Afrika meusaboh ngön Asia bak ujông timu laôt pah intang Terusan Suèz nyang luwah jih cit 163 km.
Iklém[peusaneut | peusaneut nè]
Iklém Afrika mantöng lam kawasan tropis jitamöng chit bacut lam subtropis. Röt barôh beunuwa nyoë chit thô that-that saweuëb sinan neuduëk gurôn-gurôn, teungöh ngön teunong nibak beunuwa nyoë nakeuh darat nyang le savana ngön uteuën nyang tunjai that. Afrika nakeuh beunuwa paléng that seu-uëm lam dônya, tanoh nyang göt that thô lom meugurôn leubèh 60% nibak luwah meubileuëng bandum darat Afrika. Suhu nyang paléng seu-uëm nyang tom meutuléh nakeuh di Libya bak thôn 1922 (58o C).
Kruëng Nil[peusaneut | peusaneut nè]
Kruëng Nil nakeuh kruëng nyang paléng panyang lam dônya, kruëng nyoë kuala jih u Laôt Teungoh (Mèditerania) röt blah timu laôt beunuwa. Ureuëng Mesir nakeuh saboh peradaban rayek nyang phôn lam dônya, nyang geuduËk ban silingka kruëng nyoë leubèh 5000 thôn nyang ka u likôt, trôk inohat mantöng na piramid-piramid nyang meugah meujula manyang disinan.
Gurôn Sahara[peusaneut | peusaneut nè]
Sahara nakeuh gurôn nyang paléng luwah lam dônya, gurôn nyoë meuhalak mula phôn bak Samudra Atlantik röt barat trôk u Laôt Mirah röt blah timu. Sahara na luwah keunira 1/4 nibak jumeulah mandum luwah beunuwa nyoë. Jameuën dilèë, manusiya geungui unta keugeuba barang-barang keu geupeuleupah gurôn nyang that luwah nyoë.
Gunong Kilimanjarô[peusaneut | peusaneut nè]
Gunong-gunong di Afrika yang paléng manyang jiteumeung nakeuh Kilimanjaro, neuduëk ji di timu Afrika Teungoh. Kilimanjaro nakeuh gunong udép nyang manyang jih 5.895 m.
Beunagi Wilayah[peusaneut | peusaneut nè]
Neugara[peusaneut | peusaneut nè]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Nè[peusaneut | peusaneut nè]
- ^ "World Population Prospects: The 2010 Revision" United Nations (Department of Economic and Social Affairs, population division)
- ^ Bloemfontein nakeuh nang nanggroë yuridis Afrika Seulatan, meunyo Cape Town nakeuh neuduëk legislatif, lom Pretoria nakeuh neuduëk administrasi neugara.
 |
Wikimedia Commons na mèdia nyang na meupawôt ngön: Africa |