Teotihuacan

Teotihuacan

Quảng cảnh Đại lộ Người chết và Kim tự tháp Mặt trăng.
Vị trí	Teotihuacán, Bang Mexico, Mexico
Tọa độ	19°41′33″B 98°50′38″T
Lịch sử
Niên đại	Tiền cổ điển muộn tới Cổ điển muộn
Các ghi chú về di chỉ
Architecture
Chi tiết kiến trúc	Thuồng luồng có lông vũ
Di sản thế giới UNESCO
Tên chính thức	Thành phố Teotihuacan tiền Tây Ban Nha
Tiêu chuẩn	Văn hóa: i, ii, iii, iv, vi
Tham khảo	414
Công nhận	1987 (Kỳ họp 11)
Diện tích	3,381.71 héc-ta

Teotihuacan /teɪˌoʊtiːwəˈkɑːn/ (tiếng Tây Ban Nha: Teotihuacán) (phát âm tiếng Tây Ban Nha: [teotiwa'kan]  ( nghe), phát âm tiếng Nahualt hiện đại ) là một thành bang cổ đại nằm trong Thung lũng Mexico, hiện thuộc bang Mexico, tọa lạc 40 km đông bắc thành phố Mexico hiện đại. Teotihuacan được biết đến với những kim tự tháp hoành tráng nhất, đại diện cho kiến trúc cổ đại Trung bộ Châu Mỹ. Nó là đô thị quan trọng và vĩ đại nhất tại Mexico thời kỳ tiền Colombus. Vào thời cực thịnh, khoảng nửa đầu thiên niên kỷ thứ nhất CN, Teotihuacan là thành bang rộng lớn nhất châu Mỹ đại lục, với dân số từ 125,000 hoặc hơn, khiến nó trở thành đô thị lớn thứ 6 toàn cầu vào thời điểm đó. Sau sự sụp đổ của Teotihuacan, miền trung Mexico bị thống trị bởi văn minh Toltec của thành bang Tula cho tới năm 1150.

Thành phố rộng 8 dặm vuông; 80-90% dân số tại thung lũng Mexico an cư tại Teotihuacan. Ngoài các kim tự tháp, Teotihuacan còn có nhiều khu phức hợp nhiều hộ gia đình, Đại lộ của người chết và các bức phù điêu được bảo tồn tốt rất quý giá đối với giới nhân chủng học. Thời xưa, thành Teotihuacan xuất khẩu các công cụ bằng đá vỏ chai tốt nhất vùng Trung bộ Châu Mỹ. Teotihuacan được thành lập vào khoảng năm 100 TCN, với các công trình liên tục mọc lên cho đến khoảng năm 250 CN. Nó tồn tại đến khoảng giữa thế kỷ VII và VIII CN. Các di tích chính của thành bang bị cướp phá và thiêu rụi có hệ thống vào khoảng năm 550 CN, có lẽ do chiến tranh.

Mặc dù là chủ đề gây tranh cãi, Teotihuacan có lẽ từng là một đế quốc tập quyền. Tầm ảnh hưởng của nó lan rộng khắp Trung bộ châu Mỹ; bằng chứng về sự hiện diện của dân Teotihuacan có thể được nhìn thấy tại nhiều địa điểm ở tận Veracruz và vùng văn minh Maya. Người Aztec khi nhìn thấy những tàn tích tráng lệ này, đã khẳng định rằng họ có chung dòng máu và tiếp thu nhiều khía cạnh văn hóa từ người Teotihuacan. Sắc tộc của thành bang này vẫn là một chủ đề chưa có lời giải. Họ có lẽ là dân Nahua hoặc dân Otomi hoặc dân Totonac. Các học giả cho rằng Teotihuacan là một thành bang đa sắc tộc vì văn hóa của họ gần giống hoặc có sự liên kết với văn hóa của người Maya hay các dân tộc nói tiếng Oto-Pamean.

Di chỉ khảo cổ này nằm ở thành phố trực thuộc trung ương San Juan Teotihuacán thuộc bang México, cách thành phố Mexico tầm 40 km về phía đông bắc. Khu vực này có tổng diện tích bề mặt là 83 km2 và được UNESCO công nhận là Di sản thế giới năm 1987. Đây là di chỉ khảo cổ thu hút lượng khách đông nhất Mexico, 4.185.017 khách chỉ trong năm 2017.

Tên gọi

Cái tên Teōtīhuacān được đặt bởi người Aztec nói tiếng Nahuatl nhiều thế kỷ sau khi thành bang này đã sụp đổ vào năm 550 CN. Thuật ngữ này có nghĩa là "nơi sinh ra của các vị thần" phản ánh huyền sử sáng tạo Nahua được cho là diễn ra ở Teotihuacan. Học giả Nahuatl Thelma D. Sullivan giải thích địa danh nghĩa là "nơi của những người sở hữu con đường của các vị thần." Điều này là do người Aztec tin rằng các vị thần đã tạo ra vũ trụ tại nơi đây. Địa danh được phát âm là [te.oːtiːˈwakaːn] trong tiếng Nahuatl. Cả cách phát âm này lẫn phát âm tiếng Tây Ban Nha [te.otiwaˈkan] đều được sử dụng và cả hai lối chính tả đều xuất hiện trong bài viết này. Tên của thành bang này xuất hiện trong cột khắc chữ tượng hình ở tận vùng Maya xa xôi là puh, nghĩa là "Nơi có nhiều lau sậy". Tên thật của nó tới nay vẫn chưa được xác định.