Riga

Riga; Rīga; Rīga
	hiriburua
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Letonia
Alkatea	Aivars Aksenoks
Sorrera	1201
Alkatea	Mārtiņš Staķis (en)
Izen ofiziala	Rīga
Jatorrizko izena	Rīga
Posta kodea	LV-1000
Geografia
Koordenatuak	56°56′51″N 24°06′25″E / 56.9475°N 24.1069°E56°56′51″N 24°06′25″E / 56.9475°N 24.1069°E
Azalera	307,17 km²
Altuera	8
Mugakideak	Jūrmala, Q97232200 , Olaine udalerria, Q97233440 , Salaspils udalerria, Q97232560 , Q97233421 , Garkalne udalerria, Carnikava udalerria, Babīte udalerria, Mārupe udalerria, Ķekava udalerria eta Stopiņi udalerria
Demografia
Biztanleria	614.618 (2021eko urtarrilaren 1a); −12.869 (2020)
Dentsitatea	2.021,57 bizt/km²
Herritarra	rigatar
Informazio gehigarria
Sorrera	1201
Telefono aurrizkia	66-67
Ordu eremua	Eastern European Summer Time (en) eta Ekialdeko Europako Ordua
Hiri senidetuak	Taipei, Calais, Aalborg, Almaty, Nur-Sultan, Bremen, Cairns (en) , Tallinn, Tartu City (en) , Kiev, Florentzia, Slough, Alacant, Amsterdam, Dunkerque, Bordele, Kobe, Mosku, Dallas, Minsk, Pekin, Rostock, San Petersburgo, Santiago, Stockholm udalerria, Suzhou, Vilnius, Varsovia, Guam, Paita (en) , Amsterdam, Pori, Norrköping udalerria, Aalborg Municipality (en) , Kaunas, Erevan eta Hagåtña
Matrikula	LV
Hizkuntza ofiziala	letoniera
	http://www.riga.lvtr/ www.riga.lv

Riga^[1] (letonieraz, Rīga, riːɡa ahoskatua) Letoniako hiriburua eta hiri nagusia da. Bertako gune historikoa Gizateriaren Ondare izendatu zuen UNESCOk, Europako modernismo eraikinen sorta handiena baitauka. 2010ean 709.145 biztanle zituen.

Buru beltzen etxea

Inguru naturala eta klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Riga hiria izen bereko golkoan kokatua dago, Daugava ibaia itsasoratzen den tokian. Itsaso Baltikoan portu garrantzitsua da. Hiru herrialde baltiarretako hiririk populatuena da Riga.

Letoniak itsas klima dauka, udak freskoak izaten dira eta neguak hotzak izaten dira, betiere itsasoaren hurbiltasunak eskaintzen duen tenperaturen moderazioarekin.

Datu klimatikoak (Riga)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-2.3	-1.7	2.7	9.8	16.2	20.1	21.7	21.0	16.3	10.4	3.9	0.3	9.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-7.8	-7.6	-4.7	1.0	5.9	10.0	12.3	11.8	8.0	4.0	-0.5	-4.4	2.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	34	27	28	41	44	63	85	73	75	60	57	46	633
Eguzki orduak	45.5	59.0	131.1	234.4	271.7	288.3	306.8	243.3	177.3	97.2	32.7	23.5	1910.8
Iturria (1): World Weather Information Service ^[2]
Iturria (2): Latvijas vides, ģeoloģijas un meteoroloģijas centrs (eguzki orduak 2004.-2010.) ^[3]

Auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Riga sei gune administratibotan banaturik dago. Dena den, bertako biztanleek hiria auzotan banatzen dute "mikro eskualde" izenarekin ere deituak. Auzoak honakoak dira:

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Riga, antzinako herri livoniarra bizi zen gunean ezartzen da, Daugava eta Ridzene ibaiak batzen diren tokian. Ridzene ibaiari Riga ibaia deitzen zitzaion antzina. Ibaiaren puntu batean, gaur egun ez den portu natural bat zegoen bertan, Rigako lakua izenez ezagutzen zena. Riga hiriaren izena, antzinako laku honetatik datorrela uste dute adituek.

Rigaren ikuspegia, San Petri elizatik ikusia

Europako Kultura Hiriburu[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2014an Europako kultura-hiriburua izan zen, 200 ekintza baino gehiago prestatu zituzten sei arlotan banatuta: zinema, antzerkia, musika, literatura, artea eta ingurumena. %15 eta %20 inguru igo zen turismoa. 24 milioi euroko aurrekontua izan zuen^[4].

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Biztanleriaren bilakaera
Urtea	Biztanleria

1767	19.500
1800	29.500
1840	60.000
1867	102.600
1881	169.300
1897	282.200
1913	517.500
1920	185.100
1930	377.900
1940	353.800
1945	228.200
1955	566.900
1970	731.800
1979	835.500
1990	909.135
2005	731.762
2010	709.145

Rigak 709.145 biztanle zeuzkan 2010ean. Historian zehar biztanleriak hainbat aldaketa izan ditu, betiere goranzko joeran. Dena den, Lehen Mundu Gerraren ostean jaitsiera handia izan zuen, gerrateak eragindako hildako eta bizimoduaren okertzeagatik. Bigarren Mundu Gerraren ostean ere biztanleria asko jaitsi zen, egin ziren deportazio masiboek eraginda.

Gaur egun Rigako biztanleria beherantz doa poliki-poliki, Europa ekialdeko beste hainbat hiri eta herrialdetan bezala. Biztanle gehien 1990ean izan zuen, orduan Rigak 900.000 laguneko biztanleria baitzuen. Europar Batasuneko beste herrialde batzuetara emigrazioa handia dago. Horrez gain, jaiotze tasaren beherakada handia dela eta, biztanleria gero eta zaharragoa da.

Rigatar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mikhail Barishnikov, dantzari eta koreografoa.
Isaiah Berlin, britainiar filosofoa.
Sergei Eisenstein, sobietar zinema zuzendaria.
Elina Garanca, mezzo-sopranoa.
Johann Georg Hamann, alemaniar idazle eta filosofoa.
Johann Gottfried Herder, alemaniar poeta.
Mstislav Vsevolodovitx Keldyx, sobietar zientzialaria.
Gidon Kremer, biolin-jotzailea.
Wilhelm Ostwald, alemaniar kimikaria.
Kristian Jaak Peterson, estoniar olerkaria.
Mikhail Tal, sobietar xakelaria.

Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Riga ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Aalborg (Danimarka)^[5]^[6] (1989)^[7] (1990)^[8] Alacant (Espainia) Almaty (Kazakhstan)^[6] (1998)^[8] Amsterdam (Herbehereak)^[6] (2003) (2011)^[8] Astana (Kazakhstan)^[6] (2006)^[8] Beijing (Txina)^[6]^[9] (2004)^[8] Bordele (Frantzia)^[6] (1993)^[8]^[10] Bremen (Alemania)^[6]^[11] (1985) (1992)^[8]	Cairns (Australia)^[6] (1990) (2013)^[8] Calais (Frantzia)^[6] Dallas (Texas) (Ameriketako Estatu Batuak)^[6] (1986)^[12] (1990)^[8]^[12] Dunkerque (Frantzia) Erevan (Armenia)^[8] (2013)^[13] Florentzia (Italia)^[6] (2004)^[8] Guam (Guam) Kaunas (Lituania)^[6]	Kazan (Errusia)^[6] Kiev (Ukraina)^[6] (1998)^[8] Kobe (Japonia)^[6]^[14] (1974)^[15] (1991)^[8] Minsk (Bielorrusia)^[6]^[8] Mosku (Errusia)^[6] (2001)^[8] Norrköping (Suedia)^[6] (1988) (2014)^[8] Paita (Peru) Pori (Finlandia)^[6] (1964) (2011)^[8]	Providence (Rhode Island) (Ameriketako Estatu Batuak)^[16] Rostock (Alemania)^[6] (1974) (1991)^[8] San Petersburgo (Errusia)^[6]^[17] (1997)^[18] (2006)^[8] Santiago (Txile)^[6] (1997)^[8] Slough (Ingalaterra) (Erresuma Batua) Stockholm (Suedia)^[6] (1998)^[8] Suzhou (Txina)^[6] (1997) (2003)^[8]	Taipei (Taiwan)^[6] (2001)^[8]^[19] Tallinn (Estonia)^[6] (2005)^[8] Tartu (Estonia)^[6] (2005)^[8] Taxkent (Uzbekistan)^[6] (2004)^[8] Tbilisi (Georgia)^[6] (2007)^[8] Varsovia (Polonia)^[6] (2002)^[8]^[20] Vilnius (Lituania)^[6] (2005)^[8]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ World Weather Information Service. Weather Information for Riga. .
↑ Latvijas vides, ģeoloģijas un meteoroloģijas centrs. Meteoroloģisko un hidroloģisko novērojumu dati. .
↑ Saioa Alkaiza Guallar, «Turisten neurriko kultura», Berria, 2015-0108
↑ (Danieraz) Aalborg Kommune - Venskabsbyer. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae (Ingelesez) Städtebund Die Hanse. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).
↑ (Ingelesez) Europeprize. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac (Ingelesez) Municipal Portal of Riga. (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ Pekineko Udala. Sister Cities. .^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ (Frantsesez) Bordeaux. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).
↑ (Alemanez) Das Rathaus Bremen. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).
↑ ^a ^b (Ingelesez) Dallas Economic Development - Riga. (Noiz kontsultatua: 2018-08-19).
↑ (Ingelesez) Yerevan Municipality Official Website. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
↑ (Japonieraz) © 2007–2009 Kobeko Udala..
↑ (Ingelesez) Kobe Trade Information Office. (Noiz kontsultatua: 2018-08-20).
↑ (Ingelesez) City of Providence. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
↑ San Petersburgoko Udala. Saint Petersburg in figures – International and Interregional Ties. .
↑ (Ingelesez) Official Portal of the City Government. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
↑ (Ingelesez) Taipei City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-07-29).
↑ (Polonieraz) Warszawa. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Errusieraz)(Ingelesez)(Frantsesez) Rigako Udalaren webgunea

Datuak: Q1773
Multimedia: Riga

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[2] World Weather Information Service. Weather Information for Riga. .

[meteolv1-3] Latvijas vides, ģeoloģijas un meteoroloģijas centrs. Meteoroloģisko un hidroloģisko novērojumu dati. .

[4] Saioa Alkaiza Guallar, «Turisten neurriko kultura», Berria, 2015-0108

[5] (Danieraz) Aalborg Kommune - Venskabsbyer. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).

[:2-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae (Ingelesez) Städtebund Die Hanse. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).

[7] (Ingelesez) Europeprize. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).

[:1-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac (Ingelesez) Municipal Portal of Riga. (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).^{[Betiko hautsitako esteka]}

[Pekin-9] Pekineko Udala. Sister Cities. .^{[Betiko hautsitako esteka]}

[10] (Frantsesez) Bordeaux. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).

[11] (Alemanez) Das Rathaus Bremen. (Noiz kontsultatua: 2018-08-18).

[:3-12] (Ingelesez) Dallas Economic Development - Riga. (Noiz kontsultatua: 2018-08-19).

[13] (Ingelesez) Yerevan Municipality Official Website. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).

[Kobe-14] (Japonieraz) © 2007–2009 Kobeko Udala..

[15] (Ingelesez) Kobe Trade Information Office. (Noiz kontsultatua: 2018-08-20).

[16] (Ingelesez) City of Providence. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).

[Saint_Petersburg-17] San Petersburgoko Udala. Saint Petersburg in figures – International and Interregional Ties. .

[18] (Ingelesez) Official Portal of the City Government. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).

[:0-19] (Ingelesez) Taipei City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-07-29).

[20] (Polonieraz) Warszawa. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

	Europako kultura-hiriburuak
1985 Atenas • 1986 Florentzia • 1987 Amsterdam • 1988 Mendebaldeko Berlin • 1989 Paris • 1990 Glasgow • 1991 Dublin • 1992 Madril • 1993 Anberes • 1994 Lisboa • 1995 Luxenburgo hiria • 1996 Kopenhage • 1997 Tesalonika • 1998 Stockholm • 1999 Weimar • 2000 Reykjavik • Bergen • Helsinki • Brusela • Praga • Krakovia • Santiago de Compostela • Avignon • Bolonia • 2001 Rotterdam • Porto • 2002 Brujas • Salamanca • 2003 Graz • 2004 Genova • Lille • 2005 Cork • 2006 Patras • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia • Sibiu • 2008 Liverpool • Stavanger • 2009 Linz • Vilnius • 2010 Essen • Istanbul • Pécs • 2011 Turku • Tallinn • 2012 Maribor • Guimarães • 2013 Košice • Marseilla • 2014 Umeå • Riga • 2015 Mons • Plzeň/Pilsen • 2016 Donostia • Wrocław • 2017 Aarhus • Pafos • 2018 Leeuwarden • Valletta • 2019 Matera • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka • Galway • 2022 Kaunas • Esch-sur-Alzette • Novi Sad • 2023 Veszprém • Timișoara • Eleusis • 2024 Tartu • Bad Ischl • Bodø 2025 Chemnitz