Democracia

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Democracia (homónimos).

Este mapa reflicte os achados da investigación da Freedom House Freedom in the World 2007 (Liberdade no mundo 2007), que informa sobre o estado da liberdade no mundo durante o ano 2006. É unha das medidas máis xeralmente empregadas da democracia polos investigadores. Hai que fixarse en que malia que estas medidas están moi correlacionadas, non implica que se poidan intercambiar      País libre      País parcialmente libre      País sen liberdades

A democracia (do grego demos, "pobo", e kratos, "goberno", é dicir, "goberno do pobo") é un réxime político no que a soberanía reside no pobo e é exercida por este de maneira directa ou indirecta.

Máis concretamente, a democracia é unha forma de goberno na que, en teoría, o poder para cambiar as leis e as estruturas de goberno, así como o poder de tomar todas as decisións de goberno reside na cidadanía. Nun sistema así, as decisións tanto lexislativas coma executivas son tomadas polos propios cidadáns (democracia directa) ou por representantes escollidos mediante eleccións libres, que actúan representando os intereses dos cidadáns (democracia representativa).

Na práctica, na historia inicial da democracia primou o compoñente directo, pero na actualidade todos os sistemas democráticos do mundo son principalmente de tipo representativo.

Esta definición xeral ten algúns matices. Non todos os habitantes dun determinado municipio, rexión ou estado democráticos participan na política, senón só aqueles que ostentan de pleno dereito a condición de cidadáns, e dentro destes, só aqueles que elixen participar, xeralmente mediante o voto nunhas eleccións ou calquera outro proceso electoral coma o referendo.

Orixe, usos e tipos

O termo "democracia" provén do grego antigo (δημοκρατία) e foi acuñado en Atenas (A máis famosa das cidades-estado da antiga Grecia é considerada como o primeiro exemplo dun sistema acorde coas nocións modernas de democracia.) no século V a. C. a partir dos vocábulos δῆμος (dḗmos, que pode traducirse como «pobo») e κράτος (krátos, que pode traducirse como «poder», ou «goberno»). Con todo a significación etimolóxica do termo é moito máis complexa. O termo «deamos» parece ser un neoloxismo derivado da fusión das palabras demiurgos (demiurgi) e geomoros (geomori). De todos os xeitos, o significado do termo cambiou co tempo, e a definición moderna evolucionou moito sobre todo dende finais do século XVIII, coa sucesiva introdución de sistemas democráticos en moitas nacións. Hoxe en día, as democracias existentes son bastante distintas ó sistema de goberno ateniense do que herdan o seu nome.

Un bo exemplo destas diferenzas é que as democracias actuais son democracias indirectas ou representativas, agás unha a democracia suíza, que segue a manter un sistema máis directo que a maioría das actuais, debido a súa particular idiosincrasia, sen ter apenas evolucionado.

A democracia directa adoita ser máis dificultosa de manter canto maior é a comunidade que se debe rexer por este sistema, do que deriva a importancia que na actualidade acadou o sistema representativo como vía de participación nas decisións comunitarias.

Unha das maiores febledades coas que se atopan os sistemas democráticos actuais é o facer da democracia un sistema que deriva cara a partitocracia, na que son os partidos políticos como elementos suprarepresentativos os que determinan as decisións comunitarias fora dos sistemas elaborados para tal fin. Deste xeito a falta de democracia nas forzas políticas pode implicar e evolución do sistema cara a un sistema máis próximo á oligarquía que a propia democracia e que é denominada polos teóricos do estado como partitocracia.

No proceso evolutivo dos sistemas parlamentarios occidentais a decisión entre primar a estabilidade do poder público fronte a primar unha maior e mellor representación de todas as tendencias da sociedade rematou por desenvolver unha serie e de mecanismos que favorecesen a estabilidade, sobre todo a partir da II Guerra Mundial.

Un exemplo destes mecanismos é o propio sistema D´Hont utilizado no actual sistema electoral español, no que o sistema de cálculo e asignación de escanos beneficia ás dúas forzas máis votadas en detrimento dunha maior representación das minorías. Un exemplo contrario no mesmo sistema español foi a II República española onde uha maior representación das minorías provocou na práctica unha perigosa inestabilidade dos distintos gobernos.

Aplicación práctica

Dende a Segunda Guerra Mundial, a democracia gañou ampla aceptación. Este mapa mostra a autoidentificación oficial feita por gobernos do mundo en relación á democracia, en marzo de 2008. Mostra o status de iure da democracia no mundo.      Gobernos que se identifican como democráticos      Gobernos que non se identifican como democráticos: Arabia Saudita, Brunei, Fidxi, Emiratos Árabes Unidos, Omán e Cidade do Vaticano.

Na práctica, existen moitas variantes do concepto de democracia, algunhas delas levadas á realidade e outras só hipotéticas. Na actualidade os mecanismos de democracia máis estendidos son os da democracia representativa; de feito, trátase do sistema de goberno máis utilizado no mundo. Algúns países como Suíza ou os Estados Unidos contan con algúns mecanismos propios da democracia directa. A democracia deliberativa é outro tipo de democracia que pon a énfase no proceso de deliberación ou debate, e non tanto nas votacións. O concepto de democracia participativa propón a creación de formas democráticas directas para atenuar o carácter puramente representativo (audiencias públicas, recursos administrativos, ombudsman). O concepto de democracia social propón o recoñecemento das organizacións da sociedade civil como suxeitos políticos (consellos económicos e sociais, diálogo social).

Estas diferenciacións non se presentan en forma pura, senón que os sistemas democráticos adoitan ter compoñentes dunhas e doutras formas de democracia. As democracias modernas tenden a establecer un complexo sistema de mecanismos de control dos cargos públicos. Unha das manifestacións destes controis horizontais é a figura do impeachment ou xuízo político, ao que poden someterse tanto os presidentes como os xuíces, por parte dos parlamentos, de acordo a certas constitucións, como a da Arxentina, o Brasil ou os Estados Unidos. Outras axencias máis modernas orientadas á mesma fin son o defensor do pobo ou ombudsman, as sindicaturas de empresas públicas, os organismos de auditoría, as oficinas de ética pública etc.

Finalmente, cómpre sinalar que existe unha corrente crecentemente relevante no mundo anglosaxón que propugna combinacións das institucións actuais con aplicacións democráticas do sorteo. Entre os autores máis relevantes desta corrente pode citarse a John Burnheim, Ernest Callenbach, A. Barnett e Peter Carty, Barbara Goodwin ou, no ámbito francés, Yves Sintomer. Os autores consagrados que dedicaron máis espazo a este tipo de propostas son Robert A. Dahl e Benjamin Barber. No mundo hispanohablante a recepción aínda é moi reducida, aínda que autores como Juan Ramón Capella formularon a posibilidade de acudir ao sorteo como ferramenta democratizadora.

Véxase tamén

• Forma de goberno
• Índice de democracia

Ligazóns externas

• Democracy at the Stanford Encyclopedia of Philosophy
• Dictionary of the History of Ideas: Democracy
• The Economist Intelligence Unit's index of democracy
• Alexis de Tocqueville, Democracy in America Full hypertext with critical essays on America in 1831–32 from American Studies at the University of Virginia
• Data visualizations of data on democratisation and list of data sources on political regimes on 'Our World in Data', by Max Roser.
• [1] MaxRange Classifying political regime type and democracy level to all states and months 1789–2015
• "Democracy", BBC Radio 4 discussion with Melissa Lane, David Wootton and Tim Winter (In Our Time, Oct. 18, 2001)