New York
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| New York Asla Uyumayan Şehir | |
|---|---|
|
Şehir | |
|
New York City | |
|
| |
 Bayrak  Mühür  Arma | |
|
Takma adlar: Büyük Elma, Gotham | |
 New York şehri | |
  New York New York'un ABD'deki konumu | |
| Ülke |
 Amerika Birleşik Devletleri |
| Eyalet |
 New York |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Bill de Blasio (Demokrat) |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 1.214,4 km² (4.688 mil²) |
| Rakım | 10 m (30 ft) |
| Nüfus (1 Temmuz, 2016)[1] | |
| • Şehir | 8.537.673 |
| • Yoğunluk | 10.606/km² (27.460/mil²) |
| • Kent | 18.223.567 |
| • Metropol | 19.006.798 |
| Zaman dilimi | UTC-05.00 (EST) |
| • Yaz (YSU) | UTC-04.00 (EDT) |
| Alan kodları | 212, 718, 917, 347, 646 |
|
Resmî site NYC.gov | |
.JPG)
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
New York Şehri (İngilizce telaffuz: [nu ˈjɔɹk]), Amerika Birleşik Devletleri'nin en kalabalık şehri ve dünyanın en kalabalık metropolitan alanlarından New York metropolitan bölgesinin merkezidir. Şehir bir parçası olduğu New York Eyaleti ile karıştırıldığı için İngilizcede New York City (kısaca NYC) olarak isimlendirilir.
Şehir, dünyanın en büyük doğal limanlarından birinin üstüne kurulmuştur. New York borough (İngilizce telaffuz: [ˈbʌroʊ]) adı verilen ve her bir bölümün bir county olduğu 5 kısımdan oluşur. Bu 5 borough - the Bronx, Brooklyn, Manhattan, Queens, ve Staten Island - 1898 yılında tek şehir olarak birleştirilmiştir.
New York şehir sınırları içerisindeki nüfus yaklaşık 8,3 milyon olup, metropolitan alana bakıldığında bölgenin nüfusu yaklaşık 20 milyon kişidir. New York bir göçmen kentidir. Kentte yaklaşık 170 ayrı dil konuşulmaktadır ve her üç kişiden biri ABD dışında bir ülke doğumludur. İngilizce çeşitli aksanlarla konuşulur. İngilizcenin yanı sıra İspanyolca da yoğun konuşulmaktadır. Little Italy (Küçük İtalya) semtinde İtalyanca, Chinatown’da (Çin mahallesi) Çince konuşan nüfus mevcuttur.
Şehir; ticaret, finans, medya, sanat, moda, araştırma, teknoloji, eğitim ve eğlence sektörlerine önemli katkıda bulunduğundan dolayı 'küresel etkiye sahip şehir' olarak anılır. Önemli bir uluslararası diplomasi merkezi olan kent, Birleşmiş Milletler Genel Merkezine ev sahipliği yapar ve dünyanın kültür başkenti olarak tanımlanır. New York birçok Amerikan kültürel hareketinin de doğum yeridir. Edebiyat ve görsel sanatlarda Harlem Rönesansı, resimde soyut ekspresyonizm (New York Ekolü), müzikte hip hop, punk, salsa ve Tin Pan Alley bu hareketlerden bazılarıdır. 24 saat açık olan metrosu ve yoğun trafiğiyle "Hiç Uyumayan Şehir" adını almıştır.
Empire State Binası, Central Park ve Times Meydanı, Modern Sanat Müzesi, Guggenheim Müzesi ve Amerikan Doğa Tarihi Müzesi şehrin ilgi çekici mekanlarıdır. Gökdelenleri, caddeleri, lokantaları, alışveriş merkezleri ve insanlarıyla, New York turist çekmektedir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
New York kenti 1615 yılında Hollandalılar tarafından New Amsterdam adı altında kuruldu. Kent 1664 yılında Birleşik Krallık'a geçti ve New York adını aldı. 1778 yılında kent 2 yıl süreyle yeni kurulan Amerika Birleşik Devletleri'nin başkenti oldu. Başkent Washington'a taşındıktan sonra da kentin önemi büyümeye devam etti.
New York'un bulunduğu yere Avrupalılar tarafından gerçekleştirilen ilk ziyaret 1524'teydi. Bu tarihte Fransız Kraliyeti donanmasında bulunan İtalyan kâşif Giovanni Verrazzano şehre Nouvelle Angoulême ("Yeni Angoulême", Angoulême Fransa'da bir şehirdir) adını verdi.[2] Daha sonra kürk ticaretine başlayan Hollandalılar tarafından Nieuw Amsterdam adı verilen şehrin Manhattan adası Amerika yerlilerinden 1626 yılında bugünün tutarıyla 1000 dolara satın alındı. 1664 yılında İngilizler tarafından fethedilen şehre York ve Albany İngiliz Dükü’ne ithafen New York adı verildi.
Şehir 19. yüzyılda göç ve açılım hareketi ile dönüşüm geçirdi. Central Park 1857 yılında Amerika şehirleri arasında peyzaj mimarlığı ile yapılan ilk park olma özelliği taşıyor. 1827 yılında köleler New York’ta tutulurdu fakat 1830’lu yıllardan sonra New York köleliğin kaldırılması eylemlerinin kuzeyde merkezi oldu.
1904 yılında New York şehir metrosunun açılması yeni şehrin bir araya gelmesini sağladı. New York şehri 20. yüzyılın ilk yarısında dünyanın ticaret, sanayi ve iletişim merkezi haline geldi. Elbette bu gelişmenin bir bedeli vardı. General Slocum adlı buharlı gemide çıkan yangında 1.021 yolcu, 1911 yılında meydana gelen New York şehrinin en büyük sanayi felaketi Triangle Shirtwaist fabrikası yangınında ise 146 konfeksiyon işçisi hayatını kaybetti. New York şehri 1920’li yıllardaki Büyük Göç sırasında Güney Amerika’daki Afrikalı Amerikalılar için başlıca istikametlerden biriydi. 1916 yılında New York şehri Kuzey Amerika’nın en büyük kentsel Afrikalı diasporasına sahip şehriydi. New York şehri 1920’lerde Londra’yı geride bırakarak en kalabalık şehir konumuna geldi ve Metropolitan Bölgesi 1930’ların başında nüfusu 10 milyon rakamını aşarak insanlık tarihindeki ilk mega şehir oldu.
Büyük Buhran’ın zor yıllarında reformcu Fiorello La Guardia’nın New York Belediye Başkanlığına seçilmesi Tammany Hall’un 80 yıl boyunca kurduğu siyasi hakimiyete son verdi. II. Dünya Savaşı’ndan dönen gaziler ve Avrupa’dan gelen göçmenler doğu Queens’te geniş yerleşim yerleri oluşturdular. New York savaştan burnu kanamamış bir şekilde çıktı ve Amerika Birleşik Devletleri’nın dünya üzerindeki hakim ekonomik gücünün yükselmekte olan Wall Street’i ile dünyaya yön veren bir şehir haline geldi. 1950 yılında tamamlanan Birleşmiş Milletler Genel Merkezi New York’un politika üzerindeki etkisini açık bir şekilde simgelemektedir. New York 1960’lı yıllarda ekonomik problemler, artan suç oranları ve ırklar arası gerginlik 1970’lerde zirveye ulaştı. 1980 yılında finans sektöründe meydana gelen yeniden güçlenme ile şehrin kamu maliyesi düzeldi. 1990’lı yıllarda şehirde görülen ırkçı gerginlik duruldu, suç oranları önemli ölçüde azaldı ve Asya ile Latin Amerika’dan akın akın insan New York’a göç etti.
11 Eylül 2001 tarihinde kent Amerika tarihinin en büyük terör olayına tanık oldu. 11 Eylül saldırıları olarak bilinen bu olay sırasında, kaçırdıkları uçaklarla New York'un en yüksek gökdelenleri olan Dünya Ticaret Merkezi binalarına (İkiz Kuleler) çarpan teröristler 3000'e yakın insanın ölümüne neden oldular. İkiz Kulelerin olduğu bölgede Özgürlük Kulesi ve anıtı ile üç ofis kulesi inşa edildi ve bu binaların tamamlanması 2013 yılını buldu.
COVID-19 pandemisi sırasında ABD'deki ilk vaka Mart 2021'de şehirde tespit edildi ve kısa bir süre sonra, pandeminin erken dönemlerinde şehir hem Amerika Birleşik Devletleri'nde hem de küresel açıdan pandemiden en yoğun etkilenenen alanlardan biri haline geldi ve 30.000'ü aşkın ölüm ile sonuçlandı.
Kentin önemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Finans dünyasının kalbinin attığı Wall Street caddesi, New York'un Manhattan bölümünde yer alır. New York borsası (New York Stock Exchange) burada bulunmaktadır. Özgürlük Heykeli (Statue of Liberty) New York limanındaki küçük bir adadadır. Tiyatro ve müzikaller Broadway caddesinin etrafında toplanmıştır. John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı dünyanın en çok yolcu trafiği taşıyan havaalanlarından biridir. Metropolitan Museum of Art, Modern Sanat Müzesi, Guggenheim Müzesi gibi müzeleri dünyanın en değerli sanat koleksiyonlarına sahiptir. Şehrin gazetelerinden New York Times dünyanın en saygın gazetelerinden biridir. Amerika'nın üç büyük televizyon kanalı olan ABC, CBS ve NBC'nin merkezleri New York'ta yer alır.
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Kenti yılda yaklaşık 40 milyon turist ziyaret eder. Genellikle gidilen yerler Empire State Building, Times Square, Brooklyn Köprüsü, Broadway, Metropolitan Museum of Art, MoMa, Bronx Hayvanat Bahçesi ve Madison Avenue'da bulunan alışveriş merkezleridir. Ayrıca Halloween Parade ve Tribeca Film Festivali turistlerin ve Amerikalıların ilgisini çeken kültür olaylarıdır. Central Park, ABD'nin en çok ziyaret edilen parkıdır.
New York'un yemek kültürü çok geniştir. Özellikle bagel ve New York stili pizza en ünlü yiyecekleridir.[kaynak belirtilmeli] Orta Doğu yemeklerini bulmak da oldukça kolaydır.
İdari yapı ve coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
New York, her birine borough denilen beş bölgeden oluşur. Bunlardan Manhattan kendi başına bir adadır ve şehrin merkezini oluşturur. Manhattan'dan East River (Doğu Nehri) ile ayrılan Brooklyn ve Queens bölgeleri Long Island adasının batı ucunu oluşturur. Harlem Nehri, Manhattan ve Bronx bölgelerini ayırır. Bronx, bir ada üzerinde bulunmayan tek bölgedir ve Kuzey Amerika anakarası üzerindedir. Şehrin beşinci ve son bölgesi New York koyunun karşı tarafında, yine yekpare bir adadan oluşan Staten Island’dır. Manhattan, Brooklyn’e üç köprüyle (Brooklyn, Manhattan ve Williamsburg köprüleri); Queens’e bir köprü (Queensboro Köprüsü olarak bilinen 59. Cadde Köprüsü) ve bir tünelle (Midtown Tüneli) bağlıdır. Bronx ve Manhattan arasında Harlem Nehri'ni geçen köprüler bağlantı kurar. Manhattan’ın doğrudan bağlantısı olmayan tek bölge olan Staten Island, Brooklyn’e Verrazano-Narrows Köprüsü adlı asma köprü ile bağlanır.
Bronx New York Şehrinin en kuzeyinde yer alan bölgesidir. Yankee Stadyumu ve New York Yankeeleri'nin merkezi buradadır. Ayrıca Marble Tepesi'nin küçük bir kısmı buradadır.
Kardeş şehirleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşağıdaki kentlerle kardeş kentlerdir.[3]
Londra Birleşik Krallık
Tokyo Japonya
Pekin Çin
Madrid İspanya
Budapeşte Macaristan
Kahire Mısır
Johannesburg Güney Afrika
Santo Domingo Dominik Cumhuriyeti
Roma İtalya
Görseller[değiştir | kaynağı değiştir]
1660 yılında bugün New York adını taşıyan New Amsterdam şehri 
1932 yılında New York
2001 yılında New York 
New York'tan bir görünüm
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Census.gov 04-06-2017 Tarihli Vintage 2016 Nüfus İstatistikleri". 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2017.
- ^ Rankin, Rebecca B., Cleveland Rodgers (1948). New York: the World's Capital City, Its Development and Contributions to Progress. Harper.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2010.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Weil, François (2013). New York: Bir Kent Tarihi. Başaran, Neslişah tarafından çevrildi. Kitap Yayınevi. ISBN 9786051051086.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta New York ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- New York Şehri resmi sitesi24 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Vikigezgin'de New York City ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
.svg)
