بعد

برای دیگر کاربردها، بعد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

یک نمایش دوبُعدی (تخت) از انواع ابعاد: یک نقطه صفربُعدی، یک پاره‌خط یک‌بعدی، یک مربع دوبعدی، مکعبی سه‌بعدی و یک تِسِرَکت چهاربعدی.

بُعد (در فارسی دورامون، وامون یا دورا) در معنی عادی به یک اندازه یا پارامتر گفته می‌شود که برای تعریف ویژگی‌های یک جسم به آن نیازمندیم، برای نمونه درازا، پهنا، بلندا و ژرفنا. برای بیان این اندازه‌ها در فارسی از واژه‌های عربی طول، عرض، ارتفاع و عمق هم استفاده می‌شود.

در فیزیک کلاسیک، برای یک نقطه در فضا، سه بعد فیزیکی در نظر گرفته می‌شود، ابعاد پایه در این ساختار با عبارات جلو و عقب، راست و چپ و بالا و پایین بیان می‌گردند. جابجایی در هر راستای دیگری، به کمک این عبارات و تنها با سه جهت اصلی قابل بیان هستند. انتقال به پایین، همان جابجایی منفی در راستای بالا است. برای مثال حرکت رو به بالا و جلو، یک حرکت ترکیبی است؛ یک ترکیب خطی از جابجایی در راستای بالا و جلو. در شکلی ساده، یک خط تک‌بعدی، یک سطح دوبعدی و یک مکعب را سه‌بعدی می‌نامیم. علاوه بر بعدهای سه‌گانه در فیزیک، زمان به عنوان بعد چهارم شناخته می‌شود. بعد کمیت‌های فیزیکی را در دسته‌های خاصی دسته‌بندی می‌کند و هر کمیت بنا به نوعش یکای ویژه خود دارد.

جهان چند بعدی

از علوم فیزیک جدید اینگونه برداشت می شود که جهان فقط از سه بعد تشکیل نشده بلکه ابعاد گسترده تر از آنند. مثلا نظریه ریسمان انیشتین برای تحقق نیاز به 26 بعد دارد. در این صورت زمان فقط تعریف ما از بعد چهارم است نه تعریف اصلی آن. همانطور که نظریه ریسمان بر این باور است که در بیست شش بعد، 25 بعد فضایی و 1 بعد زمان وجود دارد.

اما نظریه خمیدگی جهان چیزدیگری می گوید. سطح دوبعدی کره ماه را در نظر بگیرید، دنیای دوبعدی که در جهت بعد سوم خم شده. حال این حالت را برای جهان تصور کنید. فضای سه بعدی که در جهت بعد چهارم خم شده است. حال چرا باید چنین تصوری از دنیا داشته باشیم. يك جهان دو بعدي بايستي يا بي‌نهايت باشد و يا داراي مرزهاي پاياني. و ليكن اگر همان جهان دو بعدي، در واقع سطح يك كره سه بعدي باشد، عليرغم نداشتن هيچ گونه حد و مرزي، در عين حال بي‌نهايت نيز نيست. با این تفاسیر دنیا سه بعدی ما حد و مرزی ندارد، ولی بی نهایت هم نیست. البته باید گفت این نظریه ای است که هنوز اثبات نشده.

صفر بعدی

دنیای صفر بعدی در واقع نقطه ایست که دارای اندازه نیست و فقط یک تعریف است. خط در دنیای یک بعدی به اتصال دو نقطه هندسی گفته می شود که تنها یک مفهوم هستند و هیچ بعدی ندارند.

جستارهای وابسته

• تحلیل ابعادی

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، "Dimension"، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (نسخهٔ چهارم سپتامبر ۲۰۰۶).

در ریاضیات وفیزیک بعد یک فضا یا شی به صورت غیر رسمی کمترین مختصات لازم برای نمایش ان دران است.